شکایت کیفری چیست؟

شکایت می تواند جنبه حقوقی یا کیفری داشته باشد. چنانچه شکایت جنبه حقوقی نداشته باشد، کیفری محسوب می شود. یکی از راه های دفاع از حق و حقوق قانونی افراد، طرح شکایت کیفری است که در مراجع قضایی صالح به آن رسیدگی می شود.

به لحاظ قانونی هر شخصی این حق را دارد تا در صورت آسیب و ضرر و زیان از طرف مقابل شکایت کند. این آسیب ممکن است به لحاظ جسمی یا روحی به اشخاص وارد شود که امکان طرح شکایت حقوقی یا کیفری در این زمینه وجود دارد.

وقوع جرم در سراسر دنیا یک امر اجتناب ناپذیر است و کسی نمی تواند منکر آن شود. در کشور ما نیز هر ساله وقوع جرایم مختلف رو به افزایش است و مرتکبین آن به میزان مجازات تعیین شده در قانون محکوم می شوند.

در کشور هایی که جرم در آن ها به دفعات زیادی رخ می دهد، قطعا امنیت آن ها مورد تهدید قرار می گیرد که باید روش های پیشگیرانه ای را اتخاذ کنند. البته روش های پیشگیرانه تا حد زیادی به تغییرات قوانین کشور ها بستگی دارد.

کشور هایی که دائم در حال تغییرات قوانین جزایی خود هستند به دنبال راه هایی برای کاهش وقوع جرایم می باشند که اگر این روش ها تداوم داشته باشد، یقینا نتایج موثری را به همراه خواهد داشت.

زمانی که شخصی طرح شکایت کیفری می کند، یقینا با جرمی مواجه شده است که در این صورت قصد رسیدگی به جرم را از طریق مراجع قانونی دارد.

شکایت کیفری تفاوت زیادی با شکایت حقوقی دارد. مرجع رسیدگی کننده آن ها کاملا با هم متفاوت است و تحت هیچ شرایطی قابل قیاس نیستند. اقامه دعاوی کیفری شرایط و مراحل قانونی خاص خود را دارد و نسبت به دعوا حقوقی مدت زمان زیادی به طول می انجامد.

لازم به ذکر است که در شکایات کیفری این امکان وجود دارد تا موضوع حقوقی نیز در آن مطرح شود و بالعکس.

قانونگذار شرایطی را برای افراد در نظر گرفته است تا در صورت شکایت بتوانند آن را در مراجع ذی صلاح مطرح کنند تا با در نظر گرفتن شرایط قانونی در اسرع وقت به آن ها رسیدگی شود.

با توجه به این که روزانه تعداد زیادی شکایت کیفری در مراجع قضایی مطرح می شود، به همین جهت آرای مختلفی نیز در این زمینه صادر شده که ممکن است از طرف دیوان عالی کشور نقض شوند.

در حوزه حقوق جزا اختلاف نظرات زیادی بین حقوقدانان وجود دارد و استدلال گوناگونی نیز در این زمینه مطرح می شود. برای رفع ابهامات آرای کیفری، هیئت عمومی دیوان عالی کشور همواره نظرات خود را در این زمینه اعلام می کند. این نظرات در قالب رای وحدت رویه صورت می گیرند و تمام دادگاه های کیفری مکلف به اجرا آن ها می باشند.

گاهی اوقات در قانون ابهامات زیادی وجود دارد که صدور آرای وحدت رویه در رفع این ابهامات می تواند نقش موثری داشته باشد.

چنانچه کسی قصد اقامه دعوا کیفری را دارد، باید تمام مراحل قانونی را طی کند تا در نهایت به نتیجه مورد نظر دست یابد. سپس دادگاه صالح به شکایت مربوطه رسیدگی می کند و اقدام به صدور رای می نماید.

هیچ تضمینی وجود ندارد که رای دادگاه به نفع طرفین صادر شود. گاهی اوقات شخصی که اقدام به طرح شکایت کیفری نموده، ممکن است در دعوا مزبور پیروز شود یا رای بر علیه او صادر شود.

منظور از شکایت کیفری چیست؟

شکایت کیفری همانطور که از نام آن پیدا است، طرح دعوا علیه شخص یا اشخاصی است که مرتکب جرمی شده اند و باید مطابق قانون مجازات شوند.

قانونگذار به جهت حمایت از حقوق تضییع شده افراد امکان اقامه دعاوی کیفری را در مراجع قضایی دارد و می تواند از حق و حقوق خود دفاع کند. معمولا افرادی که جرم بر آن ها واقع می شود، به دلایل مختلف اقدام به طرح شکایت کیفری نمی کنند و همین مسئله سبب می شود تا در آینده با مشکلات عدیده ای مواجه شوند.

هر شخصی در هر زمانی اگر با جرمی مواجه شد، باید در اسرع وقت پیگیری های لازم را انجام دهد تا جرم به وقوع پیوسته مورد رسیدگی قرار گیرد.

چنانچه شخص یا اشخاصی اقدام به تضعیع حقوق افراد نمایند، قانون گذار برای هریک از کسانی که حقوق خود اعم از مالی، جانی، آبرو و شخصیت وی تضییع شده است، امکان شکایت و رسیدگی به موضوع را در محاکم کیفری پیش بینی نموده است.

به مجموعه اقداماتی که افراد برای احقاق حقوق خود که اصطلاحا شاکی نامیده می شوند، علیه تضییع کننده حقوق خود در مراجع کیفری مطرح و از دستگاه قضا و نهاد عدالت کیفری استمداد می نمایند، شکایت کیفری گفته می شود.

در واقع هنگامی که اقامه دعوا کیفری صورت می گیرد، یقینا جرمی به وقوع پیوسته است و شاکی از محاکم کیفری تقاضای رسیدگی به آن را می کند. در حال حاضر دعاوی کیفری بیشترین پرونده های دادگستری را به خود اختصاص داده اند و روزانه حجم قابل توجهی از شکایات کیفری در محاکم مطرح می شوند.

رسیدگی به شکایت کیفری از چه زمانی آغاز می شود؟

چنانچه شخصی مرتکب جرمی شود، می توان علیه او اقامه دعوا کیفری نمود. به طور کلی رسیدگی به دعاوی کیفری از زمانی آغاز می شوند که شاکی شکایت خود را به مرجع صالح تقدیم کند.

البته در خصوص برخی از جرایم نیازی به شکایت شاکی نیست و مرجع تعقیب راسا اقدام به رسیدگی می نماید.

شکایت کیفری زمانی مطرح می شود که اختلاف پیش آمده میان طرفین جنبه کیفری داشته باشد و هر زمانی که شخصی قصد اقامه دعوی کیفری علیه کسی داشته باشد، می تواند آن را مطرح کرده تا در شرایطی معین به آن رسیدگی شود.

چنانچه فردی در امور کیفری نظیر وقوع کلاهبرداری اینترنتی، توهین به عابرین پیاده، جعل سند، نسبت دادن جرم به شخصی و سایر اختلافات دیگر اقدام به طرح شکایت کیفری می نماید، درخواست وی همراه با مدارک و مستندات موجود که ضمیمه پرونده می شود، در قالب یک شکایت کیفری ایجاد شده و به دادگاه صالح با توجه به نوع و میزان خواسته برای رسیدگی ارجاع خواهد شد.

طرح شکایت کیفری از سوی شاکی

کسی که جرم مستقیما نسبت به او واقع شده یا قائم مقام قانونی چنین شخصی محسوب می شود، می تواند به عنوان شاکی شکایت نماید و از مرجع صالح تعقیب کیفری متهم را بخواهد.

با توجه به ماده 10 قانون آیین دادرسی کیفری، بزه دیده ای که درخواست تعقیب کیفری مرتکب را نماید، شاکی نامیده می شود و بزه دیده نیز شخصی است که از وقوع جرم متحمل ضرر و زیان شده است.

شکایت برای شروع رسیدگی کافی است ولی در برخی جرایم به دلیل اهمیت بیشتر جنبه خصوصی آن، شکایت برای شروع به تعقیب و رسیدگی ضروری است.

در این جرایم تا قبل از اعلام شکایت شاکی، دادستان قانونا نمی تواند تعقیب کیفری را به جریان اندازد( مانند جرم توهین). یعنی اگر شخصی به دیگری توهین کند، مرجع قضایی نمی تواند راسا علیه وی اعلام جرم نماید و پس شکایت کیفری را به جریان بیاندازد.

در خصوص این جرایم تا زمانی که شکایت از سوی شاکی مطرح نشود، امکان پیگیری آن توسط مرجع تعقیب وجود ندارد.

برای طرح شکایت کیفری به کجا باید مراجعه کرد؟

ممکن است این سوال مطرح شود که برای طرح شکایت کیفری باید به کجا مراجعه کرد؟ چه مراجعی صلاحیت رسیدگی به شکایات کیفری را دارند؟ به طور کلی رسیدگی به دعاوی کیفری در صلاحیت مراجع قضایی کیفری می باشد.

برخلاف شکایت حقوقی که رسیدگی به آن در مراجع صالح یک طرفه است، رسیدگی به شکایت کیفری ابتدا در دادسرا و سپس در دادگاه کیفری صورت می گیرد.

مطابق قانون رسیدگی به کلیه جرایم ابتدا در دادسرا انجام می گردد، مگر برخی از جرایم که مستقیما در دادگاه مطرح می شوند. با توجه به این که جرم از جمله مسائل حساس و مهم در کشور ما به شمار می رود، رسیدگی به پرونده های کیفری طی چند مرحله صورت می گیرد و باید وقوع جرم نزد مرجع تعقیب به اثبات برسد.

مرجع صالح رسیدگی کننده به شکایت کیفری ابتدا دادسرا و سپس دادگاه های کیفری می باشند. با توجه به نوع و موضوع شکایت مطرح شده، پرونده به مرجع کیفری صلاحیت دار فرستاده می شود تا بررسی های لازم در این زمینه صورت گیرد.

در ادامه به معرفی تعدادی از مراجع کیفری می پردازیم تا با صلاحیت های آن ها آشنا شویم.

دادسرا عمومی و انقلاب

یکی از شناخته شده ترین دادسرا های کشور، دادسرا عمومی و انقلاب می باشد که از صلاحیت های خاصی برخوردار است. وظیفه این دادسرا کشف جرم، تعقیب متهم، انجام تحقیقات و سر انجام اجرای احکام کیفری است.

دادسرا عمومی و انقلاب متشکل از دادستان، معاون دادستان و تعدادی بازپرس و دادیار است. تعدادی از دادسرا ها زیر مجموعه دادسرا عمومی و انقلاب محسوب می شوند و به صورت تخصصی به برخی از جرایم رسیدگی می کنند.

شعبه ای از دادسرا عمومی و انقلاب با عنوان دادسرا ویژه نوجوانان برای انجام تحقیقات مقدماتی نسبت به جرایم افراد پانزده تا هجده سال تشکیل می شود. علاوه بر این دادسرا های تخصصی دیگری از قبیل دادسرا جرایم کارکنان دولت، جرایم امنیتی، جرایم مربوط به امور پزشکی، دارویی و غیره زیر نظر دادسرای شهرستان تشکیل می گردند.

دادسرا نظامی

به منظور رسیدگی به جرایم مربوط به وظایف خاص نظامی و انتظامی اعضای نیروهای مسلح تشکیل شده است. دادسرا های نظامی در کنار دادگاه های نظامی قرار داشته و تعقیب و تحقیق در جرایم داخل در صلاحیت دادگاه های مذکور را برعهده دارند.

این دادسرا ها در مرکز هر استان تشکیل می گردند و در شهرستان ها در صورت نیاز تحت عنوان دادسرا نظامی ناحیه تشکیل می شود.

دادسرا ویژه روحانیت

دادسرا ویژه روحانیت در معیت دادگاه ویژه روحانیت به امر تعقیب و تحقیق در جرایم مربوط به صلاحیت این دادگاه می پردازد.

کلیه جرایم و یا اعمال خلاف شخصیت روحانیون، کلیه اختلافات محلی مخل به امنیت عمومی در صورتی که طرف اختلاف روحانی باشد و همچنین اموری که از سوی مقام رهبری ارجاع گردد، در صلاحیت دادسرا های ویژه روحانیت است.

دادگاه عمومی کیفری

در حال حاضر در نظام دادرسی کیفری ایران، مراجع عام رسیدگی به امور کیفری، دادگاه کیفری یک و دادگاه کیفری دو هستند. دادگاه کیفری دو صلاحیت عام رسیدگی به تمامی جرایم را برعهده دارد، مگر این که قانون رسیدگی به جرمی را در صلاحیت مرجع دیگری قرار داده باشد. به موجب ماده 302 قانون آیین دادرسی کیفری، به جرائم زیر در دادگاه کیفری یک رسیدگی می شود:

• الف- جرائم موجب مجازات سلب حیات
• ب- جرائم موجب حبس ابد
• پ ـ جرائم موجب مجازات قطع عضو یا جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی با میزان نصف دیه کامل یا بیش از آن
• ت ـ جرائم موجب مجازات تعزیری درجه سه و بالاتر
• ث- جرائم سیاسی و مطبوعاتی

دادگاه انقلاب

دادگاه انقلاب یکی از مراجع تخصصی کیفری می باشد که صلاحیت رسیدگی به یکسری پرونده ها را دارد. به جرائم زیر در دادگاه انقلاب رسیدگی می شود:

• الف – جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی، محاربه و افساد فی الارض، بغی، تبانی و اجتماع علیه جمهوری اسلامی ایران یا اقدام مسلحانه یا احراق، تخریب و اتلاف اموال به منظور مقابله با نظام
• ب – توهین به مقام بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و مقام رهبری
• پ- تمام جرائم مربوط به مواد مخدر، روان گردان و پیش ساز های آن و قاچاق اسلحه، مهمات و اقلام و مواد تحت کنترل
• ت- سایر مواردی که به موجب قوانین خاص در صلاحیت این دادگاه است.

دادگاه اطفال و نوجوانان

به کلیه جرائم اطفال و افراد کمتر از هجده سال تمام شمسی در دادگاه اطفال و نوجوانان رسیدگی می شود. در هر صورت محکومان بالای سن هجده سال تمام موضوع این ماده، در بخش نگهداری جوانان که در کانون اصلاح و تربیت ایجاد می شود، نگهداری می شوند.

نحوه طرح شکایت کیفری

طرح دعاوی کیفری از طریق شکوائیه صورت می گیرد. شاکی باید شکایت خود را تحت شکوائیه به مرجع صالح ارجاع دهد. شکایت می تواند کتبی یا شفاهی باشد.

برخلاف دعاوی حقوقی که رسیدگی به آن ها نیازمند تقدیم دادخواست با فرم های چاپی مخصوص است، در امور کیفری استفاده از فرم های مخصوص برای طرح شکایت موضوعیت نداشته و می تواند بر روی کاغذ معمولی نوشته شود.

برای طرح شکایت کیفری، شاکی ابتدا باید شکایت خود را در دادسرا صالح مطرح کند و سپس شکواییه را در دادسرا به قسمت معاونت ارجاع تقدیم می کند. معاون ارجاع بعد از بررسی پرونده در صورت نبود مانع، ممکن است پرونده را به کلانتری یا یکی از شعبات بازپرسی یا دادیاری ارجاع بدهد.

اگر پرونده به کلانتری ارجاع داده شود، شاکی به مرجع مربوطه مراجعه می کند تا اطلاعات و تحقیقات دستور داده شده توسط ضابطین دادگستری مربوطه انجام گیرد و پرونده دوباره به دادسرا ارجاع داده شود.

در صورتی که پرونده به یکی از شعبات بازپرسی یا دادیاری فرستاده شود، در این حالت شاکی پس از تحویل شکوائیه از معاونت ارجاع باید به شعبه دادیاری یا بازپرسی مشخص شده مراجعه کند تا پرونده در همان مرجع ثبت شود.

البته ممکن است قبل از ثبت شکایت، دادیار و یا بازپرس دستوراتی برای انجام تحقیقات مقدماتی برای کلانتری صادر کند که در این صورت شاکی باید به کلانتری محل مراجعه کند و مراحل گزارش شده انجام گیرد تا پرونده به شعبه مزبور دوباره ارجاع داده شود.

بعد از آن که تحقیقات لازم درمورد شکایت مزبور در مرجع تحقیق صورت گرفت، پرونده با صدور کیفرخواست و قرار جلب به دادرسی به دادگاه کیفری صالح فرستاده می شود تا رای مقتضی در این زمینه صادر شود. در صورتی که وقوع جرم برای دادگاه اثبات شد، مرتکبین به میزان مجازات تعیین شده محکوم می شوند.

زمان و هزینه لازم برای طرح شکایت کیفری

اصولا طرح شکایات کیفری برای شاکی هزینه هایی را در پی خواهد داشت که هزینه و زمان لازم به نوع شکایت مطرح شده بستگی دارد.

طرح دعاوی کیفری در وهله اول مستلزم ارائه شکواییه است که یقینا تهیه و تنظیم آن را باید به وکیل یا متخصص حقوقی واگذار کنید. در واقع هزینه های طرح شکایات کیفری متغییر می باشند و نمی توان معیار ثابت و مشخصی را در این زمینه در نظر گرفت.

با توجه به این که رسیدگی به پرونده های کیفری به صورت تخصصی ابتدا در دادسرا و سپس در دادگاه کیفری صورت می گیرند، ممکن است برخی از آن ها چندین سال به طول بیانجامند.

چگونه شکواییه تنظیم کنیم؟

شاکی یا مدعی خصوصی می تواند شخصا یا توسط وکیل شکایت کند. قوه قضائیه مکلف است اوراق لازم در تنظیم شکوائیه را در اختیار افراد شاکی قرار دهد. عدم استفاده از اوراق مزبور مانع رسیدگی به شکایت نیست. تنظیم شکواییه متناسب با تمام شرایط و مقررات قانونی می تواند در روند رسیدگی به شکایت بسیار موثر باشد.

به طور کلی تنظیم شکوائیه تشریفات خاص خود را دارد و به همین جهت بهتر است از مشاوره حقوقی مجرب در این زمینه بهره بگیرید. در واقع رعایت نکات مهم و قواعد خاص تنظیم شکوائیه باعث می شود که مرجع قضایی سریع تر به پرونده رسیدگی کند و شکایت مربوطه زودتر به نتیجه برسد. برای تنظیم شکوائیه باید از افراد متخصص استفاده نمائید که تهیه و تنظیم آن را می توانید به سامانه شکایت 24 واگذار نمائید.

شکایت 24 با تجربه چندین ساله در زمینه تنظیم انواع اوراق قضایی نظیر شکوائیه، دادخواست، لوایح دفاعیه و غیره می تواند شما را در طرح انواع شکایت کیفری یاری نماید.

با توجه به این که تنظیم شکوائیه مستلزم رعایت اصول و تشریفات قانونی خاصی است، به شما توصیه می کنیم تهیه این گونه اوراق قضایی را به سامانه ما بسپارید.

رسیدگی به شکایات کیفری در صلاحیت کدام مراجع قضایی است؟

رسیدگی به شکایت کیفری ابتدا در دادسرا و سپس در دادگاه های کیفری صورت می گیرد.

روند طرح شکایت کیفری چگونه است؟

اولین گام برای طرح شکایت کیفری، ارائه شکوائیه به دادسرا است. سپس بعد از انجام تحقیقات لازم پرونده به دادگاه کیفری صالح فرستاده می شود.

تفاوت شکایت کیفری با حقوقی چیست؟

از جمله مهم ترین تفاوت های این دعاوی در موضوع دعوا مرجع رسیدگی و آیین دادرسی حاکم بر آن ها است.