شاید برای برخی از ما، شکایت از کارمند دولت امری خیالی باشد و گمان کنیم چون او در محلی دولتی کار می کند، نباید (و یا نمی توان) از او شکایت کرد. اما متن قانون این حرف را رد می کند.
بنا بر 38 مورد اعلام شده در قانون رسیدگی به تخلفات اداری، اگر با هر کدام از این موارد مواجه شدید، می توانید با طرح شکایت از فرد خاطی، احیای حق خود را تضمین کنید.
شکایت 24 در کنار شماست تا با آشنایی بیشتر از مفاد این قانون، با نحوه شکایت از کارمند دولت آشنا شوید.
مزایای رسیدگی خوب به شکایات
رسیدگی به شکایات مردم از جمله وظایف هر دولت و یا ارکان اداری است. شکایات راه مهمی برای مدیریت یک سازمان، پاسخگویی به مردم و همچنین ارائه راهنمایی های ارزشمند برای بررسی عملکرد سازمانی و رفتار کامندان سازمان است.
شکایت به معنای اعلام نارضایتی از عملکرد مدیران و یا کارمندان یک سازمان است.
به عنوان یک راهنما، شکایات را می توان مستقیما به یک سازمان که توسط اعضای عمومی وی از بازرسان اداره می شود، مطرح کرد. یا از طریق مسیرهای جایگزین مانند ارجاع به اعضای مجلس یا افسران قانونی.
یک سیستم رسیدگی موثر به شکایات مردمی، سه مزیت کلیدی را برای یک سازمان فراهم می کند:
- مسائل مطرح شده توسط فردی که ناراضی است را به موقع و مقرون به صرفه حل می کند.
- اطلاعاتی را فراهم می کند که می تواند منجر به بهبود در ارائه خدمات شود.
- در جایی که به شکایات به درستی رسیدگی می شود، یک سیستم خوب می تواند شهرت یک سازمان را بهبود بخشد و اعتماد عمومی را به فرآیند های اداری سازمان تقویت کند.
وظایف یک سازمان متعهد
برای جلوگیری از شکایت از کارمند دولت، بهتر است که تعهد و اخلاق کاری را در همه جای سازمان اشاعه دهیم.
داشتن یک سیستم مشتری مدار که قابل مشاهده و در دسترس است، مسائل مربوط به شکایت از کارمندان دولت را به طرز چشمگیری کاهش خواهد داد. اما در صورتی که شکایتی هم مطرح شد، یک سازمان متعهد:
- به رسیدگی مؤثر به شکایات است و برای بازخورد از طریق شکایات ارزش قائل است.
- سازمان ها باید پذیرای بازخورد باشند و متعهد به جستجوی حل مناسب شکایات و رسیدگی به نارسایی های خط مشی و فرآیندی باشند که توسط آن ها برجسته شده است.
- این تعهد باید به همه کارکنان، ذینفعان و مشتریان ابلاغ شود، برای مثال از طریق اسنادی مانند بیانیه ارزش ها یا استانداردهای خدمات مشتری.
- سازمان ها باید یک فرآیند رسیدگی به شکایات و مدیریت شفافی داشته باشند که به مزایای یک سیستم رسیدگی مؤثر به شکایات ارزش می دهد و از فرآیند پشتیبانی می کند.
وظایف سازمان در زمان شکایت از کارمند دولت
باید اطلاعات لازم در مورد نحوه و مکان شکایت به خوبی برای مشتریان، کارکنان و سایر اشخاص ذینفع منتشر شود. این اطلاعات در مورد نحوه و مکان شکایت باید از طریق انواع مراکز ارائه خدمات از جمله نشریات، وب سایت ها، در دفاتر و پیشخوان ها به خوبی منتشر شود.
همچنین دسترسی و درک فرآیند شکایت و بررسی آن برای شاکیان آسان شود. باید شکایات بدون صرف هزینه در سازمان، رسیدگی شود و این امر باید در اطلاعات ارائه شده در مورد روند رسیدگی به شکایات مشخص شود.
همچنین اطلاعات مربوط به فرآیند شکایت از کارمند دولت، باید به اشکال مختلف ارتباطی، قالب ها و زبان های متناسب با نیازهای مشتری در دسترس باشد.
شکایات و کلیه اسناد پشتیبانی ارائه شده در طول فرآیند حل و فصل شکایت یا رسیدگی باید به روش های مختلف از جمله حضوری، تلفنی و کتبی از طریق ایمیل، فکس و نامه و در صورت لزوم، دسترسی به ترجمه و خدمات ترجمه برای افراد غیر فارسی زبان باید ارائه شود.
انواع تخلف اداری از نظر قانون
قانون برای انواع مختلف تخلفات اداری یک فصل جداگانه را در نظر دارد. این مهم نشان می دهد که تخلفات اداری از نگاه قانون گذاران دور نبوده و بسیار مورد اهمیت است؛ لذا افرادی که برای طرح شکایت از کارمند دولت دچار تردید هستند، این مهم را به یاد داشته باشند که این نوع تخلفات در متن قانون بررسی شده و قابل چشم پوشی نیستند.
مطابق با ماده 8 قانون رسیدگی به تخلفات اداری، انواع این تخلفات به شرح زیر هستند:
- اعمال و رفتار خلاف شؤو‌ن شغلی یا اداری
- نقض قوانین و مقررات مربوط
- ایجاد نارضایتی در ارباب رجوع یا انجام ندادن یا تأ‌خیر در انجام امور قانونی آن ها بدون دلیل
- ایراد تهمت و افترا، هتک حیثیت
- اخاذی
- اختلاس
- تبعیض یا اعمال غرض یا روابط غیراداری در اجرای قوانین و مقررات نسبت به اشخاص
- ترک خدمت در خلال ساعات موظف اداری
- تکرار در تاخیر و‌رو‌د به محل خدمت یا تکرار خرو‌ج از آن بدون کسب مجوز
- تسامح در حفظ اموال و اسناد و و‌جوه دو‌لتـی، ایراد خسارات به اموال دولتی
- افشای اسرار و اسناد محرمانه اداری
- ارتباط و تماس غیرمجاز با اتباع بیگانه
- سرپیچی از اجرای دستورهای مقام‌های بالاتر در حدود وظایف اداری
- کم کاری یا سهل‌انگاری در انجام وظایف محول شده
- سهل‌انگاری رؤسا و مدیران در ندادن گزارش تخلفات کارمندان تحت امر
- ارائه گواهی یا گزارش خلاف واقع در امور اداری
- گرفتن وجوهی غیر از آنچه در قوانین و مقررات تعیین شده یا اخذ هرگونه مالی که در عرف رشوه خواری تلقی می شود
- تسلیم مدارک به اشخاصی که حق دریافت آن را ندارند یا خودداری از تسلیم مدارک به اشخاصی که حق دریافت آن را دارند
- تعطیل خدمت در اوقات مقرر اداری
- رعایت نکردن حجاب اسلامی
- رعایت نکردن شؤو‌ن و شعایر اسلامی
- اختفا، نگهداری، حمل، توزیع و خرید و فرو‌ش مواد مخدر
- استعمال یا اعتیاد به مواد مخدر
- داشتن شغل دولتی دیگر به استثنای سمت های آموزشی و تحقیقاتی
- هر نوع استفاده غیرمجاز از شؤو‌ن یا موقعیت شغلی و امکانات و اموال دولتی
- جعل یا مخدوش نمودن و دست بردن در اسناد و اوراق رسمی یا دولتی
- دست بردن در سؤالات، اوراق، مدارک و دفاتر امتحانی، افشای سوالات امتحانی یا تعویض آن ها
- دادن نمره یا امتیاز، برخلاف ضوابط
- غیبت غیرموجه به صورت متناو‌ب یا متوالی
- سوءاستفاده از مقام و موقعیت اداری
- توقیف، اختفاء، بازرسی یا باز کردن پاکت‌ها و محمولات پستی یا معدوم کردن آنها و استراق سمع بدون مجوز قانونی
- کارشکنی و شایعه پراکنی، و‌ادار ساختن یا تحریک دیگران به کارشکنی یا کم‌کاری و ایراد خسارت به اموال دولتی و اعمال فشارهای فردی برای تحصیل مقاصد غیرقانونی
- شرکت در تحصن، اعتصاب و تظاهرات غیرقانونی، یا تحریک به برپایی تحصن، اعتصاب و تظاهرات غیرقانونی و اعمال فشارهای گروهی برای تحصیل مقاصد غیرقانونی
- عضویت در یکی از فرقه‌های ضاله که از نظر اسلام مردود شناخته شده‌اند
- همکاری با ساواک منحله به عنوان مامور یا منبع خبری و داشتن فعالیت یا دادن گزارش ضد مردمی
- عضویت در سازمان‌هایی که مرامنامه یا اساسنامه آنها مبتنی بر نفی ادیان الهی است یا طرف‌داری و فعالیت به نفع آن ها
- عضویت در گروه های محارب یا طرف‌داری و فعالیت به نفع آن ها
- عضویت در تشکیلات فراماسونری
مجازات های مربوط به تخلفات اداری
برای ثبت شکایت از کارمند دولت باید بدانید که تنبیهات اداری به ترتیب عبارت‌اند از:
- اخطار کتبی بدون درج در پرونده استخدامی
- توبیخ کتبی با درج در پرونده استخدامی
- کسر حقوق و فوق‌العاده شغل یا عناوین مشابه حداکثر تا یک سوم از یک ماه تا یک سال
- انفصال موقت از یک ماه تا یک سال
- تغییر محل جغرافیایی خدمت به مدت یک تا پنج سال
- تنزل مقام و یا محرومیت از انتصاب به پست‌های حساس و مدیریتی در دستگاه‌های دولتی و دستگاه‌های مشمول این قانون
- تنزل یک یا دو گروه یا تعویق در اعطای یک یا دو گروه به مدت یک یا دو سال
- بازخرید خدمت در صورت داشتن کمتر از ۲۰ سال سابقه خدمت دولتی در مورد مستخدمین زن و کمتر از ۲۵ سال سابقه خدمت دولتی در مورد مستخدمین مرد با پرداخت ۳۰ تا ۴۵ روز حقوق مبنای مربوط در قبال هر سال خدمت به تشخیص هیئت صادرکننده رأی
- بازنشستگی در صورت داشتن بیش از ۲۰ سال سابقه خدمت دولتی برای مستخدمین زن و بیش از ۲۵ سال سابقه خدمت دولتی برای مستخدمین مرد بر اساس سنوات خدمت دولتی با تقلیل یک یا دو گروه
- اخراج از دستگاه متبوع
- انفصال دایم از خدمات دولتی و دستگاه‌های مشمول این قانون
در نهایت مهم است که زمان شکایت از کارمند دولت این مسئله را در خاطر داشته باشید که طبق ماده 19 قانون «هرگاه تخلف کارمند عنوان یکی از جرایم مندرج در قوانین جزایی را نیز داشته باشد، هیئت رسیدگی به تخلفات اداری مکلف است مطابق این قانون به تخلف رسیدگی و رأی قانونی صادر نماید و مراتب را برای رسیدگی به اصل جرم به مرجع قضایی صالح ارسال دارد. هرگونه تصمیم مراجع قضایی مانع اجرای مجازات های اداری نخواهد بود. چنانچه تصمیم مراجع قضایی مبنی بر برائت باشد هیئت رسیدگی به تخلفات اداری طبق ماده (۲۴) این قانون اقدام می نماید».
ماده 24 این قانون نیز اعلام داشته است که پس از طرح شکایت از کارمند دولت «اصلاح یا تغییر آرای قطعی هیئت های رسیدگی به تخلفات اداری صرفا در مواردی که هیئت به اکثریت آرا تشخیص دهد که مفاد حکم صادر شده از لحاظ موازین قانونی (به لحاظ شکلی یا ماهوی) مخدوش می باشد. پس از تایید هیئت عالی نظارت در خصوص مورد امکان پذیر است».
طرح تکریم مردم و جلب رضایت ارباب رجوع
در سال 1382، با پیشنهاد سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، طرح تکریم مردم و جلب رضایت ارباب رجوع برای کاهش شکایت از کارمند دولت به تصویب رسید. در این طرح آمده است که سازمان ها با استفاده از نظرسنجی ارباب رجوع، منشور اخلاقی را تنظیم کنند و با تکیه بر اصول آن منشور، میزان شکایت از کارمند دولت را کاهش دهند.
در ماده 1 این طرح آمده است که کلیه مدیران، رؤسا و مسئولین واحد های ستادی و اجرایی دستگاه های موضوع این مصوبه (واحدهای دارای ارباب‌رجوع مستقر در مرکز، استان، شهرستان و بخش و…) مکلف‌اند، جهت شفاف‌سازی نحوة ارائة خدمت به مردم، اطلاعات لازم در خصوص خدمات قابل ارائه به ارباب‌رجوع را به نحوی که حاوی موارد زیر باشد، مستند کرده و در اختیار مراجعین قرار دهند:
- نوع خدمات قابل ارائه به ارباب رجوع
- مقررات مورد عمل و مراحل انجام کار
- مدت زمان انجام کار
- مدارک مورد نیاز و فرم‌های مورد عمل
- عنوان واحد، محل استقرار، نام متصدی انجام کار و تعیین اوقات مراجعه
- نوع فن‌آوری مورد استفاده
همچنین برای کاهش شکایت از کارمند دولت در ماده 4 این طرح اعلام شده است که دستگاه های مشمول این مصوبه موظف‌اند نسبت به تهیه و تدوین منشور اخلاقی سازمان متبوع مشتمل بر موارد ذیل با توجه به مبانی اعتقادی و اخلاقی برای تثبیت رفتارهای مناسب شغلی مورد انتظار جهت ارج نهادن و احترام به مردم اقدام نمایند:
- نظم و آمادگی برای ارائه خدمات به مردم، وقت‌شناسی، نظم و آراستگی لباس و غیره
- رعایت ادب و نزاکت، عدالت و انصاف درارائه خدمات خوب به مردم، همکاری و خوش‌برخوردی
- آمادگی برای ارائه اطلاعات و توضیحات کافی در هنگام مورد نیاز به خدمت‌گیرندگان
- وجود تمایلات مثبت به کار، متناسب با نوع کار و فعالیت ها
- برای احترام به ارباب‌رجوع کلیة واحدهای اجرایی موظفند فضای مناسب اداری برای حضور ارباب‌رجوع اختصاص دهند و امکانات و تسهیلات لازم را برای آسایش و استقرار آنان فراهم نمایند
- تمامی واحدها مکلفند نام و نام خانوادگی عوامل متصدی انجام کار، پست سازمانی و فهرست اصلی وظایف کارکنان خود را در محل استقرار آنان به نحو مناسب و قابل رؤیت برای مراجعان نصب نمایند تا درصورت بروز مشکل برای ثبت شکایت از کارمند دولت، اطلاعات او در دسترس افراد باشد.
برای شکایت از کارمندان شهرداری به کجا مراجعه کنیم؟
می توانید با مراجعه به دادسرای کارکنان دولت، شکایت خود را مطرح کنید. همچنین مراجعه به هیئت رسیدگی به تخلفات اداری آن سازمان شکایت خود را پیگیری کنید.
اگر رئیس سازمان دولتی به کارمند خود توهین کند، می توان از او شکایت کرد؟
بله. رئیس یک سازمان دولتی نیز در متن قانون خطاب قرار داده شده و می توان با مراجعه به بازرسان آن سازمان و یا دادسرای کارکنان دولت نسبت به رفتار او شکایتی را تنظیم کرد.
در صورتی که کارمندی مدارک ما را گم کرده و یا مخدوش کرده باشد، می توان از او شکایت کرد؟
بله. در صورتی که بتوان ثابت کرد که این امر به عمد انجام شده و فرد قصد خراب کاری در پرونده ارباب رجوع را داشته است، می توان با طرح شکایت از کارمند دولت با او برخورد کرد.
