زمانی که که فردی فوت می‌شود، تمامی دارایی‌های به جا مانده از او به عنوان ماترک که شامل کلیه دیون، مطالبات و تمامی اموال منقول و غیر منقول او است، به موجب مقررات قانونی و شرعی، بین وراث به جا مانده از او تقسیم خواهد شد.
بنابراین هر یک از وراث قانونی شخص فوت شده پس از طی مراحل قانونی و البته دریافت گواهی حصر وراثت و تقسیم ترکه، قادر هستند هرگونه تصرفی که بخواهد در سهم خود انجام دهند.
شاید همان شخص فوت شده علاوه بر دارایی های به جا مانده از خود، به این دلیل که تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی و مستمری بگیر می‌باشد، پس از فوتش، حقوق و مستمری ای را نیز از خود به جا بگذارد.
البته حتما به این نکته توجه داشته باشید که در بررسی حقوق کارگران فوت شده این مطلب حائز اهمیت است که حقوق کارگران متوفی، ارث محسوب نمی‌شود و هنگامی که کارگری فوت می‌کند، صرفا تحت شرایط خاصی و به افراد معینی به میزان تعیین شده در قانون، مستمری تعلق خواهد گرفت.
در صورتی که به دنبال کسب اطلاع لازم در خصوص شرایط و نحوه برخورداری از حق و حقوق فرد متوفی می‌باشید یا در مقام کارفرما شکایتی از شما در اداره کار با این مضمون مطرح گردیده است و یا به عنوان کارگر قصد طرح دعوا و احقاق حقوق از دست رفته متوفی خود را از کارفرما دارید، می‌توانید با دنبال نمودن این مطالب، ضمن آگاهی از موارد عنوان شده، نسبت به مسئولیت‌ها و تعهدات قانونی کارفرمایان در خصوص حقوق قانونی کارگران و کارمندان متوفی آگاهی کامل را بدست آورید.
تعیین تکلیف قانونگذار در خصوص مستمری بازماندگان متوفی
براساس ماده 21 قانون کار، فوت کارگران یکی از دلایل خاتمه قرارداد کار است و مطابق همان ماده قانونی در پایان قرارداد کار کلیه مطالباتی که از قرارداد کار ناشی می‌گردد و مربوط به دوره اشتغال و به کار گیری کارگر در محل کار است در صورت فوت کارگر یا کارمند به وارث قانونی او پرداخت خواهد شد.
البته تا تعیین وارث قانونی و انجام مراحل اداری و برقراری مستمری توسط سازمان تامين اجتماعی، اين سازمان تکلیف دارد نسبت به پرداخت حق و حقوق شخص متوفی به ميزان آخرين فیش دريافتی او به طور علی الحساب و به مدت حداکثر سه ماه به افراد تحت تكفلش (شامل همسر فرزندان و پدر ومادر متوفی) اقدام لازم را به عمل آورد.
مطابق با قانون کار ایران، مستمری متعلقه به بازماندگان متوفی از لحاظ دريافت حقوق يا مستمری‌های ناشی از فوت، بيماری، بازنشستگی، بيكاری، تعليق، از كارافتادگی كلی و جزئی و يا مقررات حمايتی و سایرشرايط مربوط به آنها تابع قانون تأمين اجتماعی خواهد بود.
بررسی شرایط تعلق حقوق متوفی به بازماندگان
در صورت وجود یکی از حالات و شرایط ذیل، مستمری بازماندگان به خانواده متوفی تعلق خواهد گرفت:
- چنانچه شخص متوفی، بازنشسته شده باشد و همچنین تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی نیز باشد، بازماندگان او پس از مرگش حقوق مستمری او را به ارث خواهند برد.
- چنانچه شخصی که بیمه شده است، از مستمری بگیران از کارافتاده باشد بازماندگان او پس از مرگش حقوق مستمری او را به ارث خواهند برد.
- اگر شخص بیمه شده متوفی در ده سال آخر زندگی خود، حداقل حق بیمه یک سال کار را در آخرین سال زندگی خود به سازمان تامین اجتماعی پرداخت کرده باشد بازماندگان او پس از مرگش، حقوق مستمری او را به ارث خواهند برد.
- در صورتی که شخص بیمه شده متوفی در ده سال آخر عمر خود، حداقل حق بیمه یک سال کار، مشروط بر اینکه ظرف آخرین سال حیات، حق بیمه ۹۰ روز کار را پرداخت کرده باشد. بازماندگان او پس از مرگش حقوق مستمری او را به ارث خواهند برد.
- چنانچه بیمه‌شدگان مشمول قانون تامین اجتماعی که قبل از تصویب این قانون، فوت نموده باشند و به هر علت در مورد آنها نیز مستمری برقرار نشده باشد، حسب مورد مشمول موارد مقرر در این بند خواهند بود
- در نهایت اگر بیمه شده هیچ یک از شروط مذکور در این بندها را نداشته باشد ولی حداقل ۲۰ سال کامل سابقه پرداخت حق بیمه مقرر را قبل از مرگش داشته باشد، بازماندگان او می‌توانند از مستمری ذکر شده برخوردار گردند.
البته به دلیل جوانب متعدد و بعضا پیچیده دعاوی مربوط به مستمری و حقوق فرد متوفی، لطفا قبل از هرگونه طرح دعوا یا دفاع از ادعاهای انتصابی، اطلاعات کامل و مورد نیاز را در این خصوص کسب نمایید.
نحوه محاسبه میزان حقوق و مستمری متوفی جهت پرداخت به بازماندگان
- در صورت فوت بیمه‌شده‌ای که سابقه پرداخت ده تا بیست سال حق بیمه به سازمان تامین اجتماعی را دارد، به بازماندگان او به نسبت حق بیمه پرداخت شده، و بدون الزام به رعایت ماده (۱۱۱) قانون تامین اجتماعی و به نسبت سهام مقرر در ماده (۸۳) همان قانون، مستمری به بازماندگان تعلق خواهد گرفت.
- بیمه شده‌ای که از تاریخ تصویب این قانون به بعد از دنیا برود، اگر سابقه پرداخت حق بیمه او از یک سال تا ده سال باشد، به بازماندگانش به ازاء هر سال سابقه پرداخت حق بیمه به سازمان تامین اجتماعی، غرامتی معین و قطعی مطابق یک ماه حداقل دستمزد کارگران عادی در زمان فوت به صورت یک جا و همزمان و با توجه به سهم تعیین شده در ماده (۸۳) قانون تامین اجتماعی پرداخت خواهد شد.
- اگر بیمه‌شده به علت حوادث ناشی از کار یا بیماری‌های مربوط به حرفه شغلی از دنیا برود، حقوق مستمری او به بازماندگان او تعلق خواهد گرفت.
- چنانچه مستمری‌بگیر بازنشسته یا از کارافتاده، ظرف مدت زمان شش ماه، تقاضای برقراری حقوق مستمری بازنشستگی یا از کار افتادگی کلی خود را از سازمان تامین اجتماعی ننماید، بازماندگان دارای شرایط قانونی او قادر خواهند بود به صورت موقت حقوق وظیفه قانونی خود را تقاضا و دریافت کنند.
- اگر مشخص شود فرد فوت شده درقید حیات است و به غلط یا به هر طریق دیگر فوت او به سازمان اعلام گردیده، باید وضع مستمری او به حالت اول برگردد. شایان ذکر است بازنشستگان کلیه صندوق‌های بازنشستگی در کل کشور نیز مشمول این تبصره می گردند.
حقوق متوفی به چه شکل محاسبه و به بازماندگان پرداخت می‌گردد؟
محاسبه و تعیین مقدار مستمری بازماندگان به این شکل است:
یک سی ام یا 1.30 حقوق یا مزد متوسط بیمه شده متوفی، ضربدر سنوات خدمت یا به عبارتی سال‌های پرداخت حق بیمه، البته مشروط بر اینکه مبلغ حاصل شده از پنجاه درصد مزد یا حقوق متوسط ماهانه فرد فوت شده کمتر نباشد و همچنین از صد در صد آن نیز تجاوز نکند.
شایان ذکر است است منظور از حقوق یا مزد متوسط، شامل جمع کل حقوق یا مزد بیمه شده که بر اساس آن حق بیمه به سازمان تامین اجتماعی پرداخت گردیده، (ظرف 720 روز قبل از فوت) تقسیم بر روزهای کاری، ضرب در عدد سی 30 ملاک محاسبه خواهد بود.
شرایط بازماندگان برای دریافت حقوق پدر فوت شده
سوالی که در اینجا مطرح است این است که طبق قانون کدام یک وراث و بازماندگان قادرند پس از در گذشت کارگر بیمه شده، حقوق مستمری او را از سازمان تامین اجتماعی دریافت نمایند؟
در پاسخ باید گفت از آنجایی که حقوق متوفی به عنوان سهم‌الارث محسوب نخواهد شد لذا شرایط تعلق آن نیز مختص افرادی خاص از بازماندگان بوده و همه را شامل نمی‌گردد.
این افراد عبارتند از:
- زوجه دائمی متوفی، البته آن هم تا زمانی‌که زن ازدواج نکرده و شوهر جدید اختیار نکرده باشد.
- همسر متوفی که اتفاقا شوهر نیز اختیار کرده و با عقد دایم ازدواج کرده، چنانچه شوهر دوم او نیز فوت نماید، در صورت ارائه درخواست، از سوی سازمان تامین اجتماعی مجددا به آنها مستمری پرداخت خواهد شد.
- فرزندان شخص متوفی اگر سن آن ها از هجده سال تمام کمتر باشد و یا منحصرا در حال ادامه تحصیل و درس خواندن باشند یا به دلیل نقص عضو یا بیماری، طبق گواهی کمیسیون پزشکی موضوع ماده ۹۱ این قانون قادر به انجام هیچ فعالیت شغلی نباشند مستمری پدرشان به آنها پرداخت خواهد شد.
- حقوق وظیفه و مستمری بازمانده پسر تا پایان سن بیست سالگی و در صورتی که به موجب مدارک و دلایل مثبته در یکی از دانشگاه‌ها یا موسسات آموزشی عالی مشغول به ادامه تحصیل باشند تا پایان سن بیست و پنج سالگی نیز این مستمری به آنها قابل تمدید وپرداخت می باشد.
- پدر و مادر شخص متوفی اگر از قبل تحت تکفل فرزند مرحومشان بوده باشند و ثانیا سن پدر از 60 سال و سن مادر از پنجاه و پنج سال تجاوز کرده باشد و یا در صورت تشخیص کمیسیون پزشکی موضوع ماده 91 این قانون از کار افتاده تشخیص داده شوند و هیچ مستمری از سازمان تامین اجتماعی نیز دریافت نکنند، قادر خواهند بود از مستمری فرزند فوت شده خود استفاده نمایند.
چه شرایطی برای دریافت حقوق پدرفوت شده توسط دختر نیاز است؟
دختر خانمی که پدر یا شوهرش خود را از دست داده است، مشمول دریافت مستمری خواهد بود. حتی دخترانی که تحت کفالت مادربزرگ یا پدربزرگشان قرار دارند نیز قادر خواهند بود پس از فوت آنها، مستمری قانون تامین اجتماعی را دریافت نمایند.
البته این امتیاز، صرفا مربوط به بازنشستگان و مستمری بگیران مشمول «قانون استخدام کشوری» و به عبارت بهتر، بازنشستگان و مستمری بگیران وابسته به ارگان ها و ادارات دولتی می باشد.
در قوانین تامین اجتماعی، دریافت مستمری صرفا برای همسر متوفی و فرزندان او و در برخی مواقع، پدر و مادر فرد فوت شده، پیش‌بینی گردیده است و نوه ها مشمول دریافت مستمری بازماندگان خود نیستند. با این شرایط، پرسشی که اغلب مطرح می‌شود این است که:
- سوال اول: آیا فرزند دختر شخصی که در زمان حیات متوفی و یا مدتی پس از درگذشت مستمری بگیر، شاغل باشد یا دارای همسر دایم بوده و پس از فوت پدر یا مادر، به هر عنوانی، همسر و شغل خود را از دست داده است، قادر خواهد بود از مزایای مستمری بازماندگان بهره‌مند گردد یا خیر؟
- سوال دوم: و آیا فرزند دختری که ابتدا از مستمری بازماندگان استفاده کرده و بعد از آن به دلیل ازدواج یا اشتغال، از دریافت آن محروم گردیده، با از دست دادن شغل و درگذشت همسر یا طلاق گرفتن از وی، مشمول دریافت مجدد مستمری پدر یا مادرش می گردد یا نه؟
خوشبختانه، جواب دادن به این سوالات آن چنان سخت و پیچیده نیست. مطابق بند 3 ماده 48 «قانون حمایت خانواده»، «فرزندان دختر در صورت نداشتن شغل یا شوهر و فرزندان پسر تا سن بیست سالگی و پس از آن صرفا چنانچه معلول و از کار افتاده دائم و نیازمند باشند یا به تحصیلات عالی دانشگاهی اشتغال داشته باشند، حسب مورد از بیمه، کمک هزینه اولاد و مستمری بازماندگان یا حقوق والدین خود برخوردار خواهند شد.»
پس شرط دریافت مستمری بازماندگان برای فرزندان دختر، نداشتن شوهر یا نداشتن شغل است و قانون، محدودیتی بابت ازدواج یا اشتغال قبلی در نظر نگرفته است.
بنابراین در صورتی که خانمی، شغل خود را از دست بدهد و یا شوهر نداشته باشد، چنان چه پدر یا مادرش دارای حقوق بازنشستگی یا حقوق مستمری از کار افتادگی بوده و فوت نمایند، قادر خواهد بود برای دریافت مستمری بازماندگان اقدام لازم را به عمل آورد و به نظر می‌رسد، در این خصوص تفاوتی بین زن مجرد یا خانمی که همسرش فوت نموده یا از او جدا شده است، وجود نخواهد داشت.
آن چنان که ذکر شد مسائل و موضوعات مرتبط با حقوق مستمری فوت شدگان، دارای پیچیدگی‌های خاصی است که قبل از هرگونه اقدام قانونی و پیگیری موضوعات اداری آن، نیاز به کسب مشورت از افراد آگاه و با تجربه کاری در این زمینه لازم و ضروری است.
نحوه تقسیم حقوق بین بازماندگان بعد از فوت بیمه شده
- در هنگام تقسیم، معادل پنجاه درصد کل مستمری استحقاقی سهم همسر متوفی است و در صورتی که بیمه شده مرد دارای چندین همسر دائم باشد، حقوق مستمری متعلقه بین تمام همسران به تساوی تقسیم خواهد شد.
- سهم هر فرزند متوفی نیز معادل 25 درصد کل مستمری استحقاقی است و در صورتی که فرزندان هم مادر و هم پدر خود را از دست داده باشند، سهم آنها دو برابر این میزان بوده و متناسب با آن محاسبه خواهد شد.
- همچنین سهم هر یک از مادر و پدر شخص فوت شده، معادل بیست درصد مستمری استحقاقی متعلقه خواهد بود.
مدارک لازم برای دریافت مستمری متوفقی در مراجع قانونی
مدارک مورد نیاز برای برقرای حقوق و مستمری فرد فوت شده را باید در دو حالت کلی مورد بررسی قرار داد. گ
اهی اوقات فقط برای برقرای نیاز به ارائه مدارک است که در ادامه به آن خواهیم پرداخت ولی در برخی مواقع نیاز به پیگیری قضایی موضوع و برقراری حقوق متوفی است که مدارک لازم برای این پروسه متفاوت است.
مدارک مورد نیاز برای برقراری مستمری بازماندگان بدون طرح شکایت قضایی به شرح زیر خواهد بود:
- گواهی فوت شخص بیمه شده یا مستمری بگیر که از سوی ادارات ثبت احوال صادر گردیده است.
- اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی متوفی و بازماندگانی که شرایط دریافت مستمری را دارا هستند.
- اصل و کپی عقدنامه زوجه متوفی
- قیم‌نامه یا گواهی رشد بازماندگان متوفی
- ارائه گواهی تحصیلی برای فرزندان ذکور بالای 18 سال
- صورتجلسه کمیسیون پزشکی در خصوص ازکارافتادگی پدر، مادر، فرزندان و شوهر (در صورت لزوم)
در صورتی که سازمان تامین اجتماعی با پیگیری‌های صورت گرفته از سوی بازماندگان متوفی نسبت به برقرای این حقوق اقدامی ننماید، لازم است تا از طریق شعب دیوان عدالت اداری اقدامات لازم در این خصوص انجام و پیگیری گردد.
همانگونه که قبلا نیز ذکر شد، در طرح دعوا یا بیان هر ادعایی، شما باید تمامی مدارک و مستنداتی را که دلالت برحقانیتتان دارد، در صورت نیاز به دادگاه ارائه کنید و آنها را به همراه لایحه دفاعیه حتما ضمیمه پرونده نمایید.
توجه داشته باشید که بر اساس قانون، برای اثبات هر دعوایی از سند، اقرار، شهادت، قسامه و سوگند می توان استفاده کرد هر چند علم و آگاهی قضات نیز در بسیاری از پرونده ها بی تاثیر نیست.
طرح دعوا در مسائل مربوط به مطالبه حقوق کارگر یا کارمند متوفی چقدر زمان میبرد؟
در صورت اثبات ادعاها درجریان پرونده‌های مربوط به مستمری بازماندگان که عموما در صلاحیت دیوان عدالت اداری خواهد بود، می‌توان عنوان کرد که طرح دعوا دراین مسائل نیز کمی زمان‌بر است و با عنایت به دو مرحله‌ای بودن رسیدگی به این دعاوی در دیوان عدالت اداری، باید گفت که تخمین زمان شروع و خاتمه طرح شکایت به صورت دقیق قابل پیش‌بینی نیست و رسیدگی به دلایل بازماندگان متوفی و اداره تامین اجتماعی، احتمال زمان‌بر شدن آن را افزایش خواهد داد.
البته همانگونه که قبلا نیز ذکر شد، پیش گویی زمان در پرونده‌های حقوقی در هر زمینه ای، در اغلب مواقع کاملا دقیق نمی‌باشد.
مزایای استفاده از خدمات وکلای و مشاوران دادگستری در تنظیم شکایت از کارفرما
مشاوران و وکلای دادگستری افراد با تجربه‌ای هستند که در زمینه مسائل حقوقی، دارای بینش، تخصص و آگاهی کاملی بوده و می توانند در رسیدگی به تمامی پرونده‌های حقوقی و کیفری، خصوصا موضوعات اشاره شده در تنظیم شکایت از کارفرما، گره گشای موکل خود باشند.
دیدگاه و نگاه یک وکیل با تجربه به یک قرارداد کار با نگاه یک کارگر یا کارفرما بسیار متفاوت است. قرارداد یا حتی شکواییه‌ای که شاید از نظر شما تمام جوانب احتیاطی در آن لحاظ شده باشد، بعد از مطالعه آن توسط یک وکیل یا مشاور حاذق در امور استخدامی و روابط کارگری، بعضا ممکن است دستخوش تغییرات بنیادین گردد.
از مهمترین مزایای استفاده از وکلا و مشاوران سامانه حقوقی شکایت 24: صرفه جویی در وقت و هزینه، رسیدن به نتیجه دلخواه و مطلوب در کمترین زمان ممکن، رهایی از رفت و آمدهای متوالی، وقت گیر، چالش برانگیز و استرس زا به دادگاه، تامین و حفظ حق و حقوق موکل در پروسه رسیدگی به دعاوی مربوط به قانون کار خواهد بود.
ارائه خدمات تخصصی حقوقی و پشتیبانی از آن توسط سامانه حقوقی شکایت 24
موارد اشاره شده جزء بسیار کوچکی از حقوق و روابط کارگران در قانون کار است که بیانگر روابط حساس بین کارگر و کارفرما در حوزه حقوق کار بوده و از اهمیت بسیار بالایی نیز برخوردار است که در صورت عدم رعایت آن همواره شاهد بروز اختلاف و مسائل گوناگون در این زمینه خواهیم بود که البته حقوق کارگران فوت شده و پیگیری برقراری مستمری آنها برای بازماندگان نیز ازاین امر مستثنی نخواهد بود.
عمده مشکلات پیش آمده در مراجع کار برای بازماندگان کارگان فوت شده و عدم موفقیت آنها در طرح شکایت علیه کارفرما، کم‌توجهی به مقررات و اصول درست تنظیم شکایت است که در این زمینه یا هر مورد مشابه باید از تخصص افراد متخصص بهره گرفت.
اگر در خصوص تنظیم شکایت تخصصی کار نیاز به مشاوره حقوقی دارید یا قصد دارید تهیه و تنظیم دادخواست را برعهده کارشناسان و وکلای متخصص قرار دهید، بهترین امکان برای شما استفاده از خدمات بسیار متنوع سامانه حقوقی شکایت 24 خواهدبود.
متاسفانه بیشتر افراد جامعه ما که با مشکل حقوقی مواجه می‌شوند، در ابتدا برای رفع معضل خود به وکیل دادگستری مراجعه نمی‌کنند و همین موضوع تبعات جبران‌ناپذیری را برایشان ایجاد خواهد کرد.
اخذ وکیل در مسائل مربوط به روابط کاری می‌تواند کمک شایان توجهی به طرفین دعوی نماید اما به علل مختلفی شاید امکان دسترسی شما به وکیل دادگستری وجود نداشته باشد که در این شرایط استفاده از خدمات مشاوره حقوقی می‌تواند گزینه مناسبی برای شما باشد.
مشاوره حقوقی از جهات مختلفی می‌تواند مزیت‌های بسیار زیادی برایتان داشته باشد که در کمترین حالت، اطلاعات حقوقی شما را در خصوص مورد مربوطه افزایش خواهد داد.
سامانه حقوقی شکایت 24 با بهره‌مندی از کارشناسان و مشاوران حقوقی و وکلای مجرب و متخصص آماده خدمات رسانی در کلیه امور حقوقی، کیفری، خانواده، اختلافات حوزه کار و روابط کارگر و کارفرما و سایر مسائل حقوقی است.
لازم به ذکر است که این سایت حقوقی علاوه بر ارائه مشاوره‌های حقوقی تخصصی، در زمینه تهیه و تنظیم انواع اوراق قضایی مثل شکوائیه، دادخواست، لوایح دفاعیه، اظهارنامه و همانند آن نیز خدمات رسانی می‌نماید.
در هر صورت اگر به مشاوره حقوقی نیاز پیدا کردید و یا قصد تنظیم قراردادهای کاری، شکوائیه، دادخواست، و سایر اوراق قضایی را داشتید، قبل از هر اقدام حقوقی به سامانه شکایت 24 مراجعه کنید و از خدمات متنوع این سامانه بهره‌مند شوید.
در هرحال حق و حقوق متوفی بعد از فوت برای بازماندگان قانونی باقی خواهد ماند و قادر خواهند بود با خیال راحت از آن استفاده نمایند.
اگرچه قانون گذار در قوانین کار و قانون تامین اجتماعی، شرایطی را برای بهره مندی از این حقوق در نظر گرفته است، اما به عنوان یک اصل و در حالت کلی، اصل بر پرداخت کامل حقوق بازنشستگی بعد از فوت کارگر یا کارمند به بازماندگان اوست.
لذا همیشه تاکید کرده‌ایم که پرداخت کردن بیمه در روزهای آسایش جوانی برای تامین نیازهای روزهای سخت از کار افتادگی و حتی مرگ، یکی از مهمترین اقداماتی است که هر فردی باید در زندگی خود انجام دهد.
