در قانون صدمه زدن و آسیب وارد کردن به جان و مال دیگران منع شده است و اگر کسی با رفتار خود به دیگری آسیبی وارد کند، به موجب قانون برای شخص آسیب دیده این حق به وجود می آید که مرجع قضایی صالح مراجعه کرده و شکایت حقوقی یا کیفری طرح کند.
مرجع قضایی نیز به محض آن که شخص شکایت خود را مطرح کند، رسیدگی را شروع کرده و پس از انجام تحقیقات لازم، حکم مقتضی را صادر می کند.
چنانچه کسی از طریق ارتکاب یک جرمی زیان و خسارت دیده باشد باید شکایت کیفری طرح کند. شکایت کیفری که شکواییه نام دارد، در حقیقت اولین قدم برای شروع یک دعوای کیفری از سوی شخص شاکی یا ضرردیده برعلیه متهم یا زیان زننده است.
شکایت کردن از سوی شاکی گاهی ضروری ترین قدم برای رسیدگی است، یعنی تا زمانی که شاکی اقدام به طرح شکایت و تنظیم شکواییه نکند، دادسرا نمی تواند رسیدگی به جرم را آغاز کند اما گاهی نیز حتی اگر شاکی اقدام به ظرح شکایت و تنظیم شکواییه نکند، چنانچه یکی از ضابطان دادگستری شاهد وقوع جرم باشند، دادسرا می تواند رسیدگی به جرم را شروع کند.
جرایمی که تنها با طرح شکایت از شوی شاکی رسیدگی به آن شروع می شود جرایم مشهود، و جرایمی که ضابطان نیز می توانند گزارش کنند، جرایم نامشهود نامیده می شود.
چیزی که بسیار اهمیت دارد این اسست که شاکی در زمان تنظیم شکایت، تمام نکات را رعایت کند تا شکیات نامه‌ای جامع و کامل تنظیم کند. زیرا اگر یک شکواییه کامل نباشد ممکن است رد شکایت رخ دهد.
بهترین کار این است که افراد تنظیم شکواییه خود را به مرجعی همچون سامانه شکایت 24 بسپارند تا این کار را زیر نظر افراد مجرب و متخصص انجام دهد.
در ادامه مطالبی درباره اصول تنظیم شکواییه و قرارهایی که ممکن است دادگاه در خصوص یک شکایت کیفری صادر کند، صحبت خواهیم کرد.
اصول پایه برای تنظیم شکواییه
همانطور که اگر دادخواست حقوقی کامل نباشد دادگاه قرار رد دادخواست صادر می کند، شکواییه نیز اگر تمامی نکات و اصل پایه را در بر نگرفته باشد، دادگاه آن شکایت را رد خواهد کرد. بنابراین هر شکواییه‌ای باید نکات زیر را در بربگیرد:
اهلیت داشتن شاکی
در جرایم مشهود که لازمه پیگیری کردن و شروع رسیدگی کردن به آن منوط به طرح شکایت از سوی زیان دیده است، شخص شاکی باید اهلیت داشته باشد. اهلیت به این معناست که شخص به سن قانونی برای انجام امور رسیده باشد.
در قانون ایران سن مشخصی برای اهلیت در نظر گرفته نشده است و تنها بیان کرده که سن بلوغ در پسران 15 سال و در دختران 9 سال است اما رویه عملی در همه جا به این صورت است که افراد با رسیدن به سن 18 سالگی اهلیت لازم برای انجام امور را پیدا می کنند. پس شخص شاکی یا باید به سن 18 سالگی رسیده باشد و یا آن که قیم یا ولی، به نیابت از او شکایت را طرح نمایند.
شکایت شاکی
دومین مورد مهم برای رسیدگی کردن در دادگاه‌های کیفری این است که در جرایمی که جنبه عمومی نداشته و صرفا با شکایت شاکی رسیدگی به آن شروع می شود، شخص شاکی اقدام به تنظیم شکواییه و طرح دعوای کیفری کند، تا به این طریق جرم رخ داده در دادگاه‌های کیفری مورد بررسی قرار بگیرد.
در واقع در بعضی از جرایم مانند توهین، افترا، فحاشی و غیره تا زمانی که شخص شاکی اقدام به طرح شکایت خود نکند، دادگاه هرگز نمی تواند به قضیه ورود پیدا کند.
اعلام دعوا از طریق ضابطان دادگستری
آنچنان که بیان کردیم، برخی از جرایم مشهود بوده و چنانچه یکی از ضابطان دادگستری آن را مشاهده کنند، می توانند به مرجع قضایی اطلاع دهند تا رسیدگی کیفری به آن موضوع آغاز شود. این جرایم در واقع همان جرایم عمومی و غیرقابل گذشت هستند که حتی بدون مراجعه شاکی خصوصی نیز می توان آن ها را پیگیری کرد.
زمانی که می گوییم ضابطین دادگستری منظور چه کسانی هستند، ضابطین دادگستری همان ماموران نیروی انتظامی هستند. البته لازم به توجه است که در برخی از موارد خاص، نیروی بسیج و نیروی سپاه پاسداران نیز جزو ضابطین دادگستری محسوب می شوند.
تنظیم شکواییه
به موجب ماده 68 قانون آیین دادرسی کیفری، برای آن که یک دعوای کیفری آغاز شود و دادسرا بتواند به آن رسیدگی کند، لازم است تا شخص شاکی اقدام به تنظیم شکواییه کند.
زمانی که شکواییه تنظیم شد، اگر مطابق با اصول پایه بود و نکات لازم در تنظیم آن رعایت شده بود، قاضی نمی تواند از رسیدگی به آن سر باز بزند. افراد می توانند تنظیم شکواییه خود را به سایت شکایت 24 بسپارند تا خیلی راحت و سریع، شکواییه‌ای بدون عیب برای آن ها تنظیم کند.
درج مشخصات و موضوع شکایت
برای آن که رد شکایت رخ ندهد و دادگاه پس از دریافت شکواییه رسیدگی به آن را آغاز کند، لازم است تا مشخصات شاکی، مشخصات متهم (درصورت اطلاع داشتن) و موضوع شکایت به صورت کامل درج شود. مواردی که باید در شکواییه درج شود عبارت است از:
- نام و نام خانوادگی، نام پدر و نشانی دقیق شاکی
- موضوع شکایت و درج تاریخ دقیق و محل وقوع جرم
- ضرر و زیان مالی که به شاکی خصوصی وارد شده و اکنون مورد مطالبه است
- ضمیمه نمودن ادله، اسامی و مشخصات شهود و مطلعین از دعوا (چنانچه امکان پذیر باشد)
- درج مشخصات و نشانی فرد مشتکی (یا متهم) چنانچه امکان داشته باشد.
چنانچه هر یک از موارد فوق در شکواییه درج نگردد، دادسرا شکایت را رد خواهد کرد.
نکته لازم به ذکر این است که به موجب ماده 71 قانون آیین دادرسی کیفری، قضات و ضابطان دادگستری وظیفه دارند که حتی در خارج از وقت تعیین شده اداری نیز شکایت کتبی یا شفاهی شاکیان را بپذیرند.
قبول شکایت شفاهی به این صورت است که شاکی شکایت خود را بیان می کند، ضابط دادگستری نیز که همان مامور نیروی انتظامی است آن را در صورت جلسه قید کرده و به امضای شاکی می رساند.
فاقد سمت بودن شاکی در جرائم قابل گذشت موجب صدور قرار موقوقی تعقیب است
در دعاوی حقوقی اگر خواهان فاقد سمت باشد، در قانون آیین دادرسی مدنی ضمانت اجرای آن تعیین شده است. اما در قانون آیین دادرسی کیفری حرفی از فاقد سمت بودن شخص شاکی زده نشده و برای آن ضمانت اجرایی تعیین نشده است.
با وجود آن که شکایت کردن درخصوص یک جرم غیرقابل گذشت با جنبه عمومی در حکم اعلام جرم بوده و دادستان به عنوان نماینده مردم رسیدگی به آن رجم را آغاز می کند ،اما در مرد جرایم قابل گذشت، شکایت شاکی برای آغاز روند رسیدگی ضروری است.
در هر صورت چنانچه شاکی در زمان تنظیم شکواییه و طرح دعوای کیفری فاقد سمت لازم باشد، دادسرا یا قرار رد شکایت صادر می کند یا قرار عدم استماع دعوی و یا حتی قرار موقوفی تعقیب.
در ادامه برخی از قرارهایی که ممکن است دادسرا در خصوص یک دعوای کیفری صادر کند را بیان خواهیم کرد.
قرارهایی که ممکن است دادسرا درخصوص یک شکایت صادر کند
زمانی که شخص شاکی اقدام به طرح شکایت از شخصی می کند، چنانچه شکایت او کامل باشد و رد شکایت اتفاق نیفتد، دادسرا تحقیقات خود را آغاز می کند.
اگر پس از تحقیقات دادسرا روشن شود که شخص متهم واقعا جرم مورد شکایت را انجام داده است، دادسرا قرار مجرمیت برای او صادر می کند. سپس کیفرخواستی صادر کرده و پرونده را برای رسیدگی قضایی به دادگاه کیفری ارجاع می دهد.
پس از آن که پرونده به دادگاه ارجاع داده شد، دادگاه درباره موضوع مجددا تحقیق می کند و گزارش پلیس و شهادت شهود را شنیده و تحقیقات و معاینه محلی انجام می دهد تا به این طریق مجرمیت یا برائت متهم ثابت شود و دادگاه بتواند تصمیم نهایی خود را صادر کند.
تصمیم نهایی دادگاه یکی از موراد زیر خواهد بود:
قرار منع پیگرد
اگر قاضی پس از انجام تحقیقات و شنیدن گزارشات و شهادت‌ها تشخیص دهد که شخص متهم جرم منسوب شده را انجام نداده است، قرار منع پیگرد صادر می کند. همچنین اگر عملی که به متهم نسبت داده شده است، در قانون جرم انگاری نشده باشد و به عبارت بهتر فاقد وصف کیفری باشد، قاضی قرار منع پیگر صادر خواهد کرد.
البته قابل توجه است که شخص شاکی ظرف 10 روز پس از ابلاغ این قرار، می تواند به آن اعتراض کند.
قرار موقوفی تعقیب
در دادسرا اصلی وجود دارد که به موجب آن، زمانی که رسیدگی به یک جرمی شروع شد، متوقف نخواهد شد مگر زمانی قانون لازم بداند رسیدگی متوقف شود.
به عنوان مثال اگر کسی به موجب ارتکاب جرمی مورد تعقیب قرار بگیرد اما در حین تحقیقات فوت نماید و یا آن که عمل ارتکابی او مشمول عفو شود، ادامه تحقیقات کیفری بر علیه او متوقف می شود و دادستان قرار موقوفی تعقیب صادر خواهد کرد.
البته در این حالت نیز شاکی می تواند نسبت به صدور قرار موقوفی تعقیب ظرف 10 روز از تاریخ ابلاغ آن، اعتراض کند.
قرار جلب به دادرسی
اگر بر اثر تحقیقاتی که دادسرا انجام می دهد بر قاضی روشن شود که شخص متهم جرم منسوب شده را انجام داده است، قرار جلب دادرسی را صادر خواهد کرد. مخاطب قرار جلب به دادرسی دادستان است و قاضی به موجب این قرار از او می خواهد که کیفرخواست صادر کند تا متهم در دادگاه محاکمه شود.
حال اگر دادستان با نظر قاضی مبنی بر مجرم بودن متهم موافق باشد، کیفرخواست را اصدر می کند، اما در صورتی که با نظر او مخالف بود، اگر صادر کننده قرار دادیار باشد، باید از نظر دادستان پیروی کند و اگر بازپرس باشد، اختلاف آنها به حل اختلاف فرستاده می شود و رایی که در این دادگاه صادر می شود، قطعی بوده و اجرا خواهد شد.
قرار ترک تعقیب
باوجود آنکه قرار ترک محاکمه با رأی و حکم دادگاه صادر می شود ولی ترک محاکمه حق شاکی است و این اختیار را دارد که از این حق صرف نظر کند.
در ماده 79 قانون آیین دادرسی کیفری مقرر شده است:« در صورت درخواست مدعی مبنی بر ترک محاکمه، دادگاه قرار ترک تعقیب صادر خواهد کرد. این امر مانع از طرح شکایت مجدد نخواهد بود.»
منظور از ماده فوق این است که مدعی یا شاکی این حق را خواهد داشت که پس از تقاضای ترک تعقیب، مجددا شکایت کند.
نکات مهمی که باید در طرح شکایت بدانید و رعایت کنید
زمانی که کسی می خواهد علیه کسی دعوای کیفری طرح کند، صرف تنظیم شکایت نامه کافی نیست. به عبارت دیگر تنظیم شکواییه قدم اول است اما تنها قدم نیست. به دلیل آن که ثابت کردن جرم کاری سخت است و نیازمند انجام تحقیقات و پیگیری‌های مداوم دارد.
در زمان طرح شکایت لازم است که برخی نکات را بدانیم و آن ها را رعایت کنیم که این نکات به شرح زیر است:
- افراد لازم است بدانند شکواییه پیش از آن که در دادسرا مورد بررسی قرار بگیرد، توسط کلانتری مشاهده می شود. بنابراین افراد باید در زمان شکایت نزد کلانتری محل وقوع جرم رفته و در آنجا اقدام به ثبت شکایت خود کنند. این کار باعث می شود تا ادله شما و همچنین اسناد و شواهدی که دارید با سرعت بیشتری مورد بررسی قرار بگیرد.
- در زمان طرح شکایت کیفری خوب است بدانید که شما مستقیما به دادگاه نمی روید تا مجرم بودن متهم را ثابت کنید. بلکه در ابتدا درخواست شما در دادسرا مورد بررسی قرار می گیرد و اگر قاضی تشخیص دهد که دلایل مبنی بر مجرم بودن متهم کافی است، کیفرخواست صادر می کند تا موضوع در دادگاه مورد بررسی قرار بگیرد.
- در صورتی که پرونده به دادگاه کیفری وارد شود و قاضی دادگاه براساس شواهد و مدارک ارائه شده از سوی شاکی تشخیص دهد که شخص متهم مجرم است، حکم مقتضی را صادر می کند و دیگر نیازی به ارائه دلیل‌ها بیشتر از سوی شاکی نیست. البته لازم به توجه است که متهم می تواند به این حکم صادر شده اعتراض کند تا موضوع در دادگاه تجدیدنظر مجددا مورد بررسی قرار بگیرد.
- چنانچه متهم موضوع شکایت شخصی باشد که سن او کمتر از 18 سال است، به پرونده او در دادسرا و دادگاه اطفال رسیدگی می شود. همچنین اگر متهم روحانی و یا نظامی باشد نیز در دادگاه مخصوص باید اتهام مورد بررسی قرار بگیرد.
نکته‌ای که افراد باید به آن توجه داشته باشند این است که تنظیم شکواییه کاری است که هرکسی توانایی لازم برای انجام آن را ندارد و باید کسی آن را تنظیم نماید تا رد شکایت رخ ندهد.
سامانه شکایت 24 این امکان را فراهم کرده است که حتی کسانی که قصد ندارند برای موضوع خود به اخذ وکیل مراجعه کنند، بتوانند از طریق این سامانه خیلی راحت و سریع درخصوص موضوع شکایت خود شکواییه دریافت کنند.
سایت شکایت 24 زیر نظر افراد متخصص و مجرب اقدام به تنظیم شکواییه می کند. این کار باعث خواهد شد تا روند آیین دادرسی در مورد موضوع شکایت با سرعت بیشتری طی شود و افراد با مسائلی همچون رد شکایت روبرو نشوند.
هزینه طرح شکایت کیفری چقدر است؟
طرح شکایت کیفری مسلما در برگیرنده هزینه است و شاکی برای آن شکایتش به جریان بیفتد باید آن هزینه را بپردازد. هزینه طرح شکایت کیفری بستگی به آن دارد که در کدام مرجع طرح شود.
اگر می خواهید اطلاعات دقیق‌تری درمورد هزینه شکایت بدست آورید با کارشناسان سایت ما ارتباط برقرار کنید تا شما را راهنمایی کنند.
آیا برای طرح شکایت کیفری لازم است به وکیل مراجعه کنیم؟
مراجعه به وکیل در پرونده‌های کیفری کاری ضروری است زیرا موضوع پرونده وقوع یک جرم است و هر کسی در خصوص مسائل کیفری اطلاعات کاملی ندارد. بنابراین بهترین کار این است که افراد از راهنمایی‌های یک وکیل در این زمینه استفاده کنند.
نحوه پشتیبانی سایت شکایت 24 از شکواییه تنظیم شده چگونه است؟
سامانه شکایت 24 درقبال دریافت هزینه برای متقاضیان شکواییه تنظیم می کند. از همین رو، برای آن که متقاضیان راضی باشند برای آنها پشتیبانی قرار داده است تا اگر با مشکی همچون رد شکایت مواجه شدند یا سوالی داشتند با پشتیبانی ارتباط برقرار کنند.
