شکایت از خشونت خانگی مسئله‌ای است در سال‌های اخیر موارد زیادی از آن گزارش شده است. خشونت خانگی رفتاری خشونت آمیز و غیر متعارف است که که از سوی یکی از اعضای خانواده به عضو دیگر وارد می شود.
به دلیل آن که غالبا خشونت‌ها و رفتارهای متعارف در خانه نسبت به شخص متحمل می شود به آن خشونت خانگی می گویند. خشونت خانگی مسئله‌ای است که جنسیت ندارد و باید به آن فارغ از جنسیت از سن و سال نگاه کرد. هم مردان ممکن است مورد آزار و اذیت خانگی قرار بگیرند و هم زنان و حتی کودکان. همچنین باید بیان نمود که خشونت خانگی تنها آزار و اذیت
جسمی. جنسی نیست بلکه توهین کردن و تهدید کردن نیز در آن دسته قرار می گیرند.
در حال حاضر متاسفانه در همه کشور‌های دنیا، چهتوسعه‌یافته و چه درحال‌توسعه، خشونت خانگی یا (domestic violence) یکی از آسیب‌ها و مسائل مهم اجتماعی و خانوادگی به شمار می رود. تمامی کشورها در تلاش هستند تا راهی برای مقابله با آن پیدا کنند و زیر ساخت‌های فراهم کنند تا وقوع چنین آسیبی کم و حتی ریشه کن شود. همچنین تمام سعی خود را می کنند تا بتوانند از افرادی که آسیب دیده‌اند محافظت و حمایت کنند.
البته با وجود آن که خشونت خانگی جنسیت ندارد ولی غالبا علیه زنان و حتی کودکان صورت می گیرد و شکایت از خشونت خانگی از سوی مردان آمار پایین‌تری نسبت به زنان دارد. با وجود آن که در دنیای پیشرفته امروز زنان از جایگاه بهتری در اجتماع برخوردار شده‌اند و بانوان در زمینه‌های بسیاری همچون اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و.. پیشرفت داشته‌اند، همچنان از آسیبی به اسم خشونت خانگی در امان نماینده‌اند و هر ساله به میزان آمار خشونت خانگی علیه زنان افزوده می شود.
مطالعاتی که در این خصوص در کشور ایران صورت گرفته است نشان از آن دارد که این آسیب اجتماعی بسیار شایع است و زنان ایرانی از زمان ازدواج و یا حتی در خانه پدر حداقل یک بار مورد خشونت خانگی قرار گرفته‌اند.
خشونت خانگی به چه معناست؟
همانگونه که بیان نمودیم خشونت خانگی یعنی اعمال رفتار خشونت آمیز و سلطه گرانه یکی از اعضای خانواده علیه عضو دیگر. طبق مطالعاتی که در این زمینه انجام گرفته است، اصلی‌ترین قربانی‌های خشونت خانگی زنان و کودکان هستند. در واقع بالاترین آمار برای کودکان، سپس زنان و در نهایت مردان است.
بسیاری از خانواده‌ها فرزند خود را از لحاظ فیزیکی تنبیه می کنند و همین آمار خشونت خانگی را در خصوص کودکان افزایش می دهد. همچنین آماری که صورت گرفته نشان می دهد در سراسر جهان از هر سه زن دو نفر آنها مورد خشونت خانگی مثل تنبیه بدنی و یا آزار جنسی قرار گرفته است. خشونت خانگی علیه مردان نیز رو به افزایش است و مطابق آمار، از به طور میانگین از هر سه قربانی خشونت خانگی، یک نفر آنها مرد است.
در سال 1993 سازمان ملل متحد خشونت علیه زنان را اینگونه تعریف کرد:« خشونت علیه زنان عبارت است از هرگونه رفتار خشن وابسته به جنسیت که آسیب یا احتمال آسیب جسمی، جنسی یا روانی مضر و همراه با رنج زنان را موجب می شود.
چنانچه خشونت در چارچوب خانواده و بین زن و شوهر باشد از آن به خشونت خانگی یاد می‌کنند و به هر نوع عمل یا رفتاری که به آسیب جسمی، جنسی، روانی یا محرومیت و عذاب بینجامد خشونت علیه زنان گفته می شود.»
انواع خشونت خانگی
در بررسی شکایت از خشونت خانگی گفته می شود که اعمال خشونت آمیز و سلطه کرانه به چند نوع تقسیم بندی می شود که به شرح زیر است:
خشونت کلامی و روانی
بالاترین آمار از انواع خشونت خانگی مختص به خشونت کلامی و روانی است. بی توجهی، بی عاطفگی، تحقیر، توهین، سردی و… از مصادیق این نوع از خشونت خانگی هستند. البته با این که این نوع خشونت خانگی بیشترین آمار را دارد و می توان گفت در سطح گسترده‌ای انجام گیرید، میزان شکایت از آن نسبت به انواع دیگر کمتر است. زیرا ممکن است زن و مرد فکر کنند تنش و درگیری بخشی از ازدواج است و با تحمل کردن درست می شود.
در نظام قانونی ایران، ماده 1103 قانون مدنی بیان داشته است که زن و شوهر وظیفه دارند با یکدیگر حسن معاشرت داشته باشند. همچنین اگر توهین و تحقیر و استفاده از الفاظ رکیک علیه زن به حدی باشد که نتواند زندگی مشترک را تحمل کند،
می تواند از دلایل عسر و حرج برای طلاق باشد. وجود یکی از دلایل عسر و حرج به زن این امکان را می دهد که به دادگاه خانواده مراجعه نموده و درخواست طلاق بدهد، قاضی نیز در صورت اثبات عسر و حرج، مرد را مکلف به طلاق خواهد کرد.
البته مرد نیز می تواند اگر زن با او حسن معاشرت نداشته و نسبت به او سر و بی عاطفه باشد و حتی توهین و تحقیر کند، به دادگاه مراجعه و حکم ناشزه بودن زن را بگیرد تا از پرداخت نفقه به او معاف شده و همچنین وی را طلاق دهد. البته با نشوز زن تنها مهریه، اجرت المثل و مانند آن از گردن مرد ساقط می گردد و هرگز مهریه ساقط نخواهد شد.
البته لازم به ذکر است که خشونت کلامی می تواند به حدی باشد که جرم توهین یا افترا تلقی گردد. در این حالت شخص قربانی می تواند شکایت کرده تا شخص محکوم به شلاق و یا حبس و پرداخت جریمه نقدی شود.
خشونت اقتصادی
شکل دیگری از خشونت خانگی، خشونت اقتصادی است که غالبا به شکل گرفتن کارت‌های بانکی، ضبط اموال و پول نقد و ندادن خرجی به شخص قربانی صورت می گیرد. به طور کلی می توان گفت خشونت اقتصادی به این معناست که فردی را از هر جهت تحت فشار مالی قرار داد. غالبا این نوع خشونت علیه خانم‌ها انجام می گیرد زیرا غالبا طبق عرف جامعه مردان خارجی رسان خانه هستند.
در این نوع، ممکن است حتی شکایت از خشونت خانگی صورت نپذیرد زیرا امکان دارد برخی از اقوام رسوم سخت گیرانه‌ای داشته باشند، مثلا در زمان تقسیم ارث، سهمی به دختران ندهند. در صورتی که این کار نه تنها مخالف با قوانین است بلکه بر خلاف شرع نیز هست. زیرا دین اسلام زنان را صاحب حق قرار داده است.
خشونت جنسی و جسمی
یکی دیگر از رایج‌ترین انواع خشونت خانگی، خشونت جسمی و جنسی است. این نوع از خشونت خانگی ممکن است علیه زنان، کودکان و مردان اتفاق افتد. در قانون ایران اگر خشونت جسمی به حدی باشد که بر روی بدن فرد قربانی آثار آن به جا مانده باشد، مشمول پرداخت دیه می گردد. همچنین اگر زن از ترس جان و مال خودتان بازگشت به خانه همسر خود را نداشته باشد، قانون این اجازه را به او می دهد تا منزلی جدا اختیار کرده و از شوهر نفقه دریافت کند.
اما در خشونت جسمی از سوی مردان کمتر شکایتی در این خصوص صورت می گیرد و این به خاطر جوی است که بر عرف جامعه حاکم است و شخص ممکن است از قضاوت دیگران بترسد و سعی در تحمل اوضاع داشته باشد.
خشونت جنسی نیز به این معناست که مثلا زنی علیرغم میل باطنی‌اش مجبور به برقراری رابطه جنسی با شوهرش شود آن هم به نحوی که آسیب شدید ببیند، چه از لحاظ جسمی و چه از لحاظ روحی. متاسفانه قانون ایران در این زمینه چیزی پیش بینی ننموده ولی می توان این مرد ر تحت عسر و حرج قرار داد زیرا که باعث آسیب جسمی یا روحی زن شده است.
آمار خشونت فیزیکی و جسمی علیه کودکان متاسفانه بسیار بالا است و بسیار شاهد آن بودیم که خبر تجاوز به کودکی پخش شده است. خوشبختانه در سال 1381 قانون حمایت از کودکان تصویب و به موجب آن کودک آزاری جرم شناخته شد. جرم کودک آزاری نیاز به شاکی خصوصی نداشته و از جرایم عموی به شمار می رود در نتیجه دادستان شخصا می تواند آن را مورد پیگیری قرار دهد. به موجب قانون مذکور هر نوع آزاری علیه کودکان از قبیل بهره کشی جسمی، ممانعت از تحصیل و… دارای مجازات حبس و جزای نقدی است.
خشونت اجتماعی و محدود کردن
از دیگر موارد شکایت از خشونت خانگی، خشونت اجتماعی و محدود کردن است. این نوع خشونت به طور معمول در کنار دیگر انواع خشونت خانگی و با کنترل کردن رفتارهای قربانی و محدود کردن آزادی وی در خانواده صورت می گیرد. از موارد این نوع خشونت می توان به محدود کردن ارتباط با دوستان و سایر اعضای خانواده، محدود کردن خروج از منزل، کنترل کردن رفت و آمد، تلاش برای در دست داشتن کنترل احساس و تفکر قربانی، زیر سوال بردن سلایق و افراد مورد علاقه شخص و… اشاره کرد.
گاهی این نوع از خشونت خانگی به صورت ناخواسته صورت می پذیرد و والدین کنترل گر به طور ناخودآگاه سعی در کنترل فرزند خود دارند.
راهکارهای قانونی پیشگیری کردن از خشونت خانگی
- الف) قانون مدنی
در قانون مدنی ایران چند ماده وجود دارد که از آنها می توان برای پیشگیری از خشونت خانگی استفاده نمود. به عنوان مثال در ماده 1115 مدنی حکم شده است که اگر زنی در منزل مشترک با همسر خود مورد ضرر جانی، مالی و یا شرافتی قرار بگیرد، این امکان را دارد که خانه را ترک کند بدون آن که ناشزه شناخته شود. مرد نیز باید کماکان نفقه زن را بپردازد.
به موجب ماده 1130 نیز اگر زنی مورد ضرب و شتم قرار بگیرد توسط همسرش، می تواند تقاضای طلاق بدهد. - ب) قانون مجازات اسلامی
در قانون مجازات اسلامی به صورت واضح و صریح سخنی از خشونت خانگی به میان نیامده است و در واقع جرم انگاری نشده است، اما در صورتی که عمل صورت گرفته علیه قربانی یکی از مصادیق جرایم قانون مجازات اسلامی باشد مثل ضرب و شتم یا توهین و افترا، شخص مشمول مجازات مقرره در قانون می شود.
البته در مورد شکایت از خشونت خانگی خوب است که به ماده 619 قانون مجازات اسلامی اشاره‌ای داشته باشیم. طبق این ماده:« هرکس در اماکن عمومی یا معابر متعرض یا مزاحم اطفال یا زنان شود یا با الفاظ و حرکات مخالف شئون و حیثیت به آنان توهین کند، به حبس از دو تا شش ماه و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد.»
چیزی که به وضوح مشخص است این است که قانون ما در خصوص پیش بینی راه‌هایی برای پیشگیری از خشونت خانگی خلأهای زیادی دارد.
در این زمینه یک لایحه با عنوان لایحه قانون جامع تأمین امنیت زنان تصویب شده است که تاکید نموده باید از خشونت خانگی یک تعریف جامع ارائه داد.
در ماده 3 این لایحه بیان شده است که:« خشونت نسبت به زنان عبارت است از ارتکاب هر فعل یا ترک فعلی که موجب ورود ضرر، آسیب به تمامیت جسمانی، روانی، حیثیت یا شخصیت و کرامت یا حقوق و آزادی‌های قانونی زن گردد و یا هر یک از آنها را در معرض تهدید جدی قرار دهد.»
شکایت از خشونت خانگی چگونه است؟
به طور معمول اکثر افرادی که قربانی خشونت خانگی می شوند، برای آن که اوضاع برای آنها سخت‌تر و بدتر نشود، اقدامی برای شکایت از خشونت خانگی نمی کنند. این امر در زنان بیشتر مشاهده شده است که بخاطر ترس از طلاق خشونت‌های خانگی را تحمل می کنند.
در قانون ایران بیشتر خشونت خانگی از نوع فیزیکی مورد پیش بینی و حمایت قرار گرفته است و زن می تواند به پزشکی قانونی مراجعه کرده و طول درمان بگیرد. انواع دیگر خشونت خانگی آنچنان از سوی قانونگذار پیش بینی نشده و اثبات آن بسیار دشوار است. از همین رو افراد فکر می کنند راهی برای اثبات خشونت خانگی نداشته و اقدامی در جهت شکایت از خشونت خانگی نمی کنند.
خانه باید جایی باشد که فرد در آن احساس آرامش و امنیت داشته باشد، اما متاسفانه گاهی پیش می آید که خانه به مکانی ناامن و ناآرام تبدیل می شود و اعضای خانواده از سوی یک عضو بسیار تحت فشار روحی و جسمی قرار می گیرند. در کشور ایران از راهکارهایی که برای شکایت از خشونت خانگی در نظر گرفته شده است می توان به تلفن 123 اشاره کرد. کسانی که مورد خشونت قرار گرفته‌اند می توانند با این شماره تماس گرفته و مشکلات خود را مطرح نمایند.
اما چنانچه کسی قصد داشته باشد از طریق مراجع قضایی شکایت خود را پیگیری کند، لازم است در وهله اول شکواییه‌ای تنظیم نماید. تنظیم شکواییه امری است که نیاز به تجربه و مهارت دارد. در نتیجه افرادی که مهارت تنظیم تنظیم شکواییه ندارند می توانند تنظیم شکواییه خود را به سایت شکایت 24 بسپارند.
این سایت ای امکان را برای افراد فراهم نموده است تا حتی بدون وکیل نیز درخواست تنظیم شکواییه بدهند و سایت شکایت 24 نیز خیلی راحت و سریع شکایت نامه‌ای زیر نظر افراد ماهر و متخصص تنظیم کرده و در اختیار فرد قرار می دهد.
هزینه تمام شده تنظیم شکایت از خشونت خانگی چقدر است؟
هزینه ثبت شکایت از خشونت خانگی بستگی به این دارد که در کدام مرجع شکایت خود را ثبت نمایید. در هر مرجع هزینه ثبت شکایت متفاوت است پس نمی توان به طور دقیق اعلام نمود. اما در صورتی که تمایل دارید از مبلغ دقیق ثبت شکایت اطلاع پیدا کنید، با کارشناسان سایت شکایت 24 ارتباط برقرار کنید تا آن ها شما را راهنمایی کنند.
آیا شکایت از خشونت نیاز به اخذ وکیل دارد؟
با این که برای شکایت از خشونت خانگی ضرورتی به اخذ وکیل جود ندارد، اما به طور حتم حضور یک وکیل در کنار شخص می تواند تاثیر بسزایی در روند پرونده بگذارد و به نوعی دلگرمی به شخص شاکی بدهد.
نحوه پشتیبانی سایت شکایت 24 از شکواییه تنظیم شده چگونه است؟
از آنجایی که سایت شکایت 24 برای تنظیم شکواییه از متقاضیان هزینه دریافت می کند، این دسترسی را قرار داده است تا هر کسی که در خصوص شکوائیه سوالی دارد با تیم پشتیبانی ارتباط برقرار کرده و سوالات خود را بپرسد. این تیم با بهره‌مندی از متخصصان، اقدام به راهنمایی افراد می کند.
مرجع صالح برای رسیدگی به شکایت از خشونت خانگی کدام است؟
خشونت خانگی خود به طور مجزا جرم انگاری نشده است، اما اگر جرم‌هایی در حین آن اتفاق افتد مثل ضرب و شتم و یا توهین و افترا، شخص قربانی می تواند به دادسرا مراجعه نموده و شکایت خود را مطرح نماید. البته امروزه شکایت در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت می گردد.
