لیست جرائم |‌ انواع جرایم

همیشه کارهایی وجود دارند که در صورت انجام دادن آن­­‌ها، از منظر قانون، جرم محسوب می­‌شود. همچنین برای هر یک از آن­‌ها، متناسب با نوع جرم، مجازات‌­هایی تعیین شده است.

کشور ایران، مانند دیگر کشورها، در قانون مجازات اسلامی، انواع جرم و مجازات­‌ها را تعیین و تبیین نموده و هر یک از آن­‌ها را در دسته‌­ای تقسیم‌بندی کرده است. ما در این مقاله، قصد بر آن داریم تا درباره­ انواع جرائم و تقسیم‌بندی آن­‌ها به صورت کامل بحث و بررسی نماییم.

تعریف کلی از جرم

معنای لغوی جرم، کار ناپسند، اعمال زشت و یا قطع کردن می‌­باشد اما در قانون مجازات اسلامی به گونه‌­ای دیگر معنی شده است.

در ماده 2 قانون به این صورت بیان شده است که هر نوع عمل و یا ترک عملی که به موجب آن، در قانون مجازات اسلامی، برای آن، مجازات تعیین شده است، جرم محسوب می­‌شود.

مطابق با این موضوع و در تعریفی جامع­تر، می­‌توان بیان کرد که جرم یعنی انجام یا ترک هر نوع عملی، که بر هم زدن مصالح مهم انسانی مانند دین، عقل، نفس و ناموس به دنبال داشته باشد و یا آن که نظم و امنیت اجتماع را متزلزل کند. همچنین در قانون مجازات اسلامی نیز برای آن، مجازات تعیین شده است.

عناصر تشکیل دهنده­ جرم

مطابق با قانون، تمامی جرم‌­ها، سه عنصر مشترک دارند. به هر یک از این عناصر، ارکان جرم نیز گفته می­‌شود. لازم به ذکر است برای آن که انجام عمل یا ترک عملی را به عنوان جرم شناخته شود، لازم است تا تمامی این عناصر وجود داشته باشد.

عنصر مادی

هر شخصی که قصد و نیت برای انجام جرمی داشته باشد، می­‌بایست آن را به صورت فیزیکی انجام داده تا جرم محسوب شود. به عبارت دیگر، تا هنگامی که جرم، عملی نشده باشد، قابل مجازات شدن نمی‌­باشد.

عنصر معنوی

شخصی که عملی را تحت عنوان جرم انجام می‌­دهد، می‌­بایست قصد و نیت انجام عمل را تحت عمل مجرمانه داشته باشد. به عبارت دیگر، هدف وی از انجام این کار، انجام جرم باشد.

مطابق با این موضوع، جرم انجام شده بایستی با اراده و نیت برای عمل مجرمانه همراه بوده باشد. البته لازم به ذکر است در جرائم غیر عمد، این عنصر شامل تقصیر می‌­باشد.

عنصر قانونی

نمی‌­توان عملی را که از نظر عرف اجتماعی ناپسند می­‌باشد را جرم شناخت. بلکه لازمه­ شناخت یک عمل، به عنوان جرم این می­‌باشد که آن عمل، در قانون تحت عنوان جرم شناخته شده باشد. همچنین برای عمل مجرمانه نیز، مجازاتی در قانون، تعیین شده باشد.

انواع جرم

در ادامه بحث قبل در مورد انواع جرم و مجازات، باید بیان کرد که انواع جرم از نظر عنصر روانی یا معنوببه دو دسته جرم عمدی و جرم غیر عمدی تقسیم می­‌گردند.

جرم عمدی

جرم عمدی، جرمی است که مجرم، که اراده برای انجام آن داشته باشد. البته لازم به ذکر است که در خصوص جنایاتی چون قتل، ضرب و جرح و غیره،  مطابق با قانون مجازات اسلامی، جرم جرم عمدی، در چهار صورت اتفاق می‌­افتد که به شرح ذیل است:

1. اگر قصد و نیت شخصی، از انجام یک عمل، مرتکب شدن به جنایت درحق شخص یا اشخاص معین از یک جمع بوده و آن جنایت نیز در عمل اتفاق بیفتد، اگر آن عمل از نوعی بوده باشد که باعث وقوع جنایت مذکور و یا مشابه آن گردد و یا آن که از این انواع نیز نباشد، جرم عمدی به شمار خواهد آمد.
2. در صورتی که شخصی، عملی را انجام دهد که به صورتی، موجب وقوع جنایت و یا مشابه آن گردد، حتی اگر قصد و اراده­ انجام آن جنایت را نداشته باشد ولی آگاه باشد که انجام دادن عمل مذکور، موجب به وجود آمدن جنایت می­‌گردد، جرم عمدی به شمار خواهد آمد.
3. البته نکته­ مهم در این امر این است که ناآگاهی فرد از موجب شدن جنایت هنگام انجام عمل مذکور، می‌­بایست در دادگاه ثابت شود، در غیر این صورت مگر آن که وقوع جنایت به علت نشناخته بودن حساسیتی که محل و یا شخص آسیب دیده داشته، بوده است.
4. اگر شخصی، قصد انجام جنایت در خصوص عملی که انجام داده است، نداشته باشد. همچنین انجام عمل مذکور، برای افراد عادی، موجب جنایت نمی‌­شود. اما اگر فردی دچار شرایط خاصی مانند بیماری، کهولت سن و غیره بوده و مجرم از وضعیت خاص آسیب دیده باخبر بوده، وی محکوم به جرم عمدی می­‌شود. (البته در مورد آگاهی فرد از وضعیت آسیب دیده، می‌­بایست در دادگاه اثبات گردد.)
5. در صورتی که شخصی، قصد انجام جنایتی را داشته باشد اما شخص یا اشخاص خاصی را در نظر نداشته باشد که جرم را در حق آن­‌ها انجام دهد و همچنین جنایت نیز، به صورت عملی انجام گیرد، جرم عمدی محسوب می­‌شود. از انواع این مورد می­‌توان به بمب‌گذاری در اماکن عمومی اشاره نمود.

جرم غیر عمدی

در صورتی که قصد و اراده­ شخص از انجام کاری، وقوع جرم نباشد اما با وقوع عمل، برخلاف نیت وی، به جرم منتهی شده باشد، جرم غیر عمدی به شمار خواهد آمد.

می‌­توان با یک مثال، موضوع را روشن‌­تر کرد. به عنوان مثال اگر شخصی به علت سهل­‌انگاری، مکانی را به آتش بکشاند، جرم وی، غیر عمدی می­‌باشد.

جنایات غیر عمد مانند قتل، ضرب و جرح و غیره، می­‌تواند به دو صورت ذیل باشد:

جرم شبه عمد

در لغت به جنایاتی مانند قتل و ضرب و جرح، که مشابه با موارد عمدی می­‌باشند را جرم شبه عمد می‌­گویند. در ذیل، مواردی را که از نظر قانون، باعث جرم شبه عمد، می‌­تواند باشد را شرح داده‌­ایم:

• حالت اول: هنگامی که شخصی، قصد و اراده­ی جنایت بر شخص دیگری را داشته باشد. اما قصد و نیت وی از انجام آن جنایت، جنایتی که به وقوع پیوسته، نبوده است. همچنین این عمل، از مصداق‌­­های قانونی جرم عمدی نباشد، جرم شبه عمد به شمار می‌­آید.
• حالت دوم: زمانی که شخصی نسبت به موضوعی ناآگاه بوده باشد، به عنوان مثال، شخص گمان می‌­کرده که انجام جنایت، تنها منجر به آسیب رسیدن به یک حیوان، شی و غیره می­‌شود، اما پس از انجام عمل، متوجه می شود که آن جنایت، به یک فرد، آسیب رسانده است. در این صورت، جرم شبه عمد به شمار می‌­آید.
• حالت سوم: در صورتی که جنایت به وقوع پیوسته، از مواردی که در قانون، از آن تحت عنوان جرم یاد نکند، حتی در صورتی که فرد انجام‌دهنده، مقصر باشد، جرم شبه عمد به شمار می­‌آید.

خطای محض

مواردی قانونی برای جرائم غیر عمدی در صورت خطای محض وجود دارد که در ذیل به آن‌ها اشاره کرده‌­ایم:

• مورد اول: هنگامی که جرمی در حالت خواب، بیهوشی و نظایر این موارد به وقوع پیوسته باشد.
• مورد دوم: هنگام که جرمی، توسط طفلی که سن او، زیر سن قانون باشد و یا آن که فردی دیوانه بوده، به وقوع پیوسته باشد.
• مورد سوم: هنگامی که شخص، قصد انجام جنایت در حق کسی را نداشته باشد. همچنین نیت انجام فعلی که اتفاق افتاده است نیز نداشته باشد. به عنوان مثال زمانی که مجرم، تیری را برای شکار، رها می­‌کند. سپس سهوا این تیربه فردی برخورد کرده است.

لازم به ذکر است در مورد اول و مورد سوم، اگر مجرم، آگاهی نسبت به این موضوع داشته باشد که کاری که انجام می‌­دهد، موجب وقوع جنایت می‌‌گردد، جرم وی، عمدی محسوب می‌­شود.

جرم مادی صرف

طبق توضیحات مذکور، برای مجرم شناخته شدن یک فرد، نیاز است تا سوءنیت وی و همچنین موارد ذکر شده استثنا، در مطالب قبلی، اثبات شود. در عین حال نیز، جرائمی وجود دارند که به محض شروع فعل، قانون، سوء‌قصد و نیت مجرم را فرض خواهد کرد.

این جرائم، تحت عنوان جرائم مادی شناخته می­‌شوند. به عنوان مثال می­توان به صدور چک بلامحل یا صدور چک پرداخت‌نشدنی نام برد.

تقسیم‌بندی جرائم

همان‌طور که گفته شد، مطابق با ماده­ 2 قانون مجازات اسلامی، هر عمل یا ترک عملی که مطابق با قانون، برای آن مجازات تعیین شده باشد، جرم به شمار می­‌آید.

تقسیم‌بندی جرم بر اساس طول زمانی ارتکاب جرم

جرم آنی

به نوعی از جرم اطلاق می­‌شود که در زمانی کوتاه، به ارتکاب می‌­رسد. به بیانی دیگر، زمان مربوط به ارتکاب جرم، بسیار کوتاه بوده و در مدتی غیرقابل ملاحظه، به وقوع پیوسته، اما نتیجه­ آن، تا مدت زیادی ادامه پیدا می‌کند.

جرم مستمر

به جرمی اطلاق می­‌شود که عمل یا ترک عملی، در مدت کوتاهی، محقق نشده است. بلکه لزوم محقق شدن آن، مستمر بودن عمل در زمان می­‌باشد. از این دسته را می­‌توان از مواردی چون استعمال علنی لباس، نشان دولتی بدون مجوز و غیره نام برد.

تقسیم‌بندی بر  اساس نحوه­ ارتکاب جرم

1. جرم مقید: به جرمی اطلاق می­‌شود که مطابق با تعریف قانون و یا بر اساس عرف، زمانی به وقوع می­‌پیوندد که تحقق خارجی پیدا کرده و نتیجه­‌ای را که منظور است، به دست آمده باشد. می­‌توان در این مورد، سرقت را که عمل ربودن صورت گرفته است، نام برد.
2. جرم مطلق: به جرمی اطلاق می­‌شود که به موجب عمل مرتکب شده، تحقق پیدا می‌­کند. حال آن که به نتیجه­ دلخواه عامل رسیده یا نرسیده باشد.
3. جرم ساده: به جرمی اطلاق می‌­گردد که عناصر مادی جرم به دنبال یک فعل، گفتار و یا ترک عملی، به وجد آمده باشد. از این دسته می‌­توان به سرقت، قذف، زنا و غیره اشاره نمود.
4. جرم به عادت: به جرمی اطلاق می­‌شود که عناصر مادی نیازمند اعمال متعدد می­‌باشد. چرا که هر یکی از اعمال، قابل تعقیب و پیگیری نمی‌­باشند.
5. جرم جمعی: به جرمی اطلاق می‌­شود که از یک رشته اعمالی پیوسته تشکیل شده که در مجموع، تحت عنوان یک عمل شناخته می­‌شود. همچنین برای آن نیز مجازات تعیین شده باشد.
6. جرم مرتبط: به جرائمی اطلاق می­شود که برخی از آن ها، مقدمه­ی برخی دیگر بوده و یا به علت برخی دیگر، ارتکاب یافته باشد و یا آن که تحقیق برخی، منوط به تحقق برخی دیگر باشد. در این مورد می­توان، به عنوان مثال، به سرقت در پی قتل، اشاره نمود.
7. جرم مرتکب مرکب: به جرمی اطلاق می­‌شود که عناصر مادی تشکیل دهنده­ آن، از چند فعل، تشکیل شده که هر یک به تنهایی جرم به شمار نمی‌­آید، بلکه تمامی آن مجموعه، عناصر مادی جرم را تشکیل خواهند داد. در این مورد می­توان به عنوان مثال به کلاهبرداری اشاره نمود.
8. جرم مشهود و جرم غیر مشهود: جرم مشهود، به جرمی اطلاق می­‌شود که شخص مرتکب در عین ارتکاب جرم، غافلگیر شود. همچنین دلایل جرم نیز مشهود می‌­باشد. در مقابل، جرم غیر مشهود، به جرمی اطلاق می­‌شود که مدت زمانی که جرم به ارتکاب رسیده باشد و یا آن که به دست آوردن علل آن، غیر ممکن و غیر مسلم باشد.

اقدامات مجرمانه­ بی‌بهره

جرم بی‌بهره

به جرمی اطلاق می­‌گردد که مجرم به علت  مهارت نداشتن، بی‌فکری و یا علتی اتفاقی و غیر قابل پیش‌بینی، نتیجه­‌ای از فعل خویش نگیرد.

به عنوان مثال، شخصی که با وجود آن که مقدمات تیراندازی را فراهم کرده اما به علل اشتباه در دید، عدم مهارت در تیراندازی و غیره نتوانسته فرد مورد نظر را مورد اصابت شلیک قرار دهد، موجب انجام فعلی شده که به آن، جرم عقیم گفته می­‌شود.

جرم محال

به جرمی اطلاق می‌­شود که مانند جرم عقیم، فرد مرتکب، تا انتهای مسیر مجرمانه­ی خود پیش می‌­رود اما به این علل که ندانسته موضوع جرم، وجود نداشته و یا آن که نمی‌­داند وسایل مورد استفاده­ وی، در جهت ارتکاب جرم بی اثر می­‌باشد، منجر به انجام جرم محال می‌­باشد.

• در صورت اول، می توان به این موضوع اشاره کرد که در مواردی که مجرم به علت اینکه گمان می­ کند شخص زنده­ای را می کشد، اما به فرد مرده‌ای شکلیک کند.
• در صورت دوم نیز، می توان به این موضوع اشاره کرد که اگر برای قتل شخصی، از شکر به جای مواد سمی، استفاده شود.

ما در این مقاله در خصوص تقسیم‌بندی و لیست جرائم پرداختیم. در صورتی که پاسخ سوالات خود را در زمینه­ تقسیم‌بندی و لیست جرائم دریافت نکرده‌اید، می‌­توانید آن را با همکاران ما در شکایت 24 در میان بگذارید.

مشاوران و وکلای شکایت 24 ، آماده‌­اند تا با ارائه­ مشاوره­ حقوقی، پاسخگوی تمامی سوالات شما  عزیزان، در مورد تقسیم‌بندی و لیست جرائم و همچنین مجازات ذکر شده برای یک هر یک، باشند.