شکایت متهم از شاکی چگونه است؟

زمانیکه در هر جامعه، جرمی به وقوع می پیوندد، دستگاه‌های انتظامی و قضایی آن جامعه برای کشف آن جرم اقدام می‌ نمایند. اما صِرف کشف جرم موجب بازگشت نظم به آن جامعه و جبران خسارات وارده به متضررین از جرم نمی‌گردد، بلکه مطلوب زمانی حاصل می شود که مرتکبان واقعی جرایم نیز دستگیر و به مجازات عمل خود برسند.

در صورت دستگیری متهمان، قاعدتا این امکان نیست که در‌‌ همان محل دستگیری متهم، اقدام به مجازات این افراد کرد زیرا هنوز، جرم ارتکاب‌یافته ثابت نشده است.

بلکه برای کشف حقیقت و اِعمال مجازات مجرمان واقعی،نیاز است که اشخاص مظنون برای انجام تحقیقات مقدماتی احضار و در صورت عدم حضور جلب گردند و در چارچوب حقوق شهروندی و حقوق متهم با آنها رفتار گردد و در ‌‌نهایت اگر مجرمیت آن فرد به اثبات رسید، متهم مجازات می‌ گردد و در غیر این صورت طبق اصل برائت قرار منع تعقیب صادر و متشاکی آزاد خواهد شد.

البته توجه بیش از اندازه به حقوق متهم، که در قوانین نیز به آن اشاره شده، نباید محاکم را از حقوق پایمال شده شاکی غافل نماید. در برخی مواقع نیز شاکی، قصد انتصاب اتهامات ناروا به متهم دارد و با همین دیدگاه اقدام به شکایت از او می نماید. در این شرایط قانونگذار کیفری نیز برای اینکه حقوقی از متهم از دست نرود، در صورت عدم توجه اتهامات به او، باب اعاده حیثیت و شکایت متقابل متهم از شاکی را باز نموده است.

در این مقاله قصد داریم در صورتی که شما نیز از مخاطبین محترم شکایت 24 هستید و احیاناً از متهمان پرونده هایی بوده اید که در نهایت حکم برائت به نفع شما صادر گردیده و قصد دارید از شاکی همان پرونده شکایت و آبروی از دست رفته خود را اعاده نمایند ، با ما همراه باشید تا شما را با حقوق متهمان در محاکم قضایی آشنا نموده و راه های اعاده حیثیت از شکایات نافرجام را برایتان بازگو نماییم.

چه حقوقی از سوی قانون گذار برای متهمین در محاکم قضایی کشور در نظر گرفته شده است؟

از جمله حقوقی که متهمان در محاکم قضایی دارند، می‌توان به مواردی از قبیل اصل ممنوعیت بازداشت‌های خودسرانه، اصل برائت، حق اطلاع فوری از دلایل بازداشت، ممنوعیت محاکمه مجدد، حق برخورداری از وکیل و ممنوعیت تسری قوانین به گذشته اشاره کرد که در ادامه به بررسی هر یک از این حقوق مطابق قوانین جزایی و دکترین حقوق کیفری می پردازیم:

• اصل برائت: از مهمترین اصول دارسی، اصل برائت است.مطابق این اصل، تا زمانی که مجرم بودن، یا به عبارت عامیانه گناهکار بودن فردی به موجب قانون ثابت نشده باشد، باید به عنوان شخصی بی‌گناه با او رفتار گردد و هرگونه توهین و یا تحقیر و نیز اِعمال هرگونه مجازات قبل از اثبات جرم ممنوع و غیرقانونی است.
• اصل ممنوع بودن بازداشت‌های خودسرانه: طبق این اصل، احضار، جلب و بازداشت متهم بدون دلیل قانونی ممنوع بوده و مقام قضایی، در صورت ارتکاب به این اعمال، مرتکب تخلف انتظامی شده و خود به مجازات مقرر در قانون محکوم خواهد شد.
• حق اطلاع فوری از علت بازداشت: طبق قانون، بازداشت متهم باید به موارد خاص محدود گردد و متهم باید بلافاصله پس از بازداشت از دلایل بازداشتش، توسط پلیس یا مقام قضایی مطلع گردد.
• حق اعتراض به قرار بازداشت: طبق قانون یکی از حقوق اساسی متهمان حق اعتراض فوری به قرار بازداشت از سوی مرجع قضایی است و مرجع رسیدگی به این اعتراض نیز باید خارج از نوبت به اعتراض متهم رسیدگی و قرار مناسب را صادر نماید.
• حق رعایت کرامت انسانی: به موجب این اصل و برابر با آیین نامه های تبیین شده در خصوص حقوق متهم، انجام رفتارهایی همچون توهین به متهم، تحقیر او، غل و زنجیر زدن به متهم، نگهداری در سلول انفرادی و آزار و شکنجه او تحت هرشرایطی ممنوع می باشد.
• حق برخورداری از وکیل: متهم تحت هر شرایطی حق انتخاب وکیل را در محاکم دادگستری دارد و علاوه بر آن وکیل متهم نیز باید آزادانه بتواند از حقوق موکلش دفاع نماید. حتی متهمین بی‌بضاعت و کم توان مالی نیز می‌تواند از دادگاه یا کانون وکلا درخواست وکیل تسخیری یا معاضدتی نمایند.
• حق اعتراض به قرار تامین خواسته: از دیگر حقوق متهمین، حق اعتراض به قرار تامین خواسته صادره شده از سوی بازپرس برای توقیف اموال متهم است. حق اعتراض متهم به قرار تامین خواسته، می‌تواند از توقیف بی‌جهت اموال متهمان جلوگیری کند.
• حق رسیدگی به پرونده متهم در دادگاه صالح: حق رسیدگی به پرونده متهم در یک دادگاه صالح، مستقل و بی‌طرف از دیگر حقوق متهم در رسیدگی‌های کیفری است.
• حق رسیدگی علنی: حق رسیدگی علنی، یکی از حقوق خاص متهم در پروندهای کیفری محسوب می‌گردد، تا داردسان و مقامات قضایی بدانند عملکردشان زیر ذره بین رسانه‌ها و عموم مردم قرار دارد و همین امر باعث خواهد شد با دقت و تامل بیشتری به انجام وظایف محوله خود بپردازند.
• حق پرسش از شهود شاکی:متهم می تواند، آزادانه و به دور از هرگونه فشار، از شهود و مطلعان تعرفه شده شاکی سوال نماید.حق پرسش به این دلیل جزو حقوق متهم آورده شده که او بتواند درستی یا نادرستی گواهی آنان را آشکار کند.
• ممنوعیت تسری قوانین به گذشته:یکی از اصول دادرسی که کاملا به نفع متهمان در پرونده های کیفری است، عطف به ما سبق نشدن قوانین یا منع تسری قوانین به گذشته است، زیرا عمل بر خلاف این اصل امکان دارد آزادی‌های فردی و اجتماعی شهروندان و متهمان را با مخاطره روبرو نماید.
• ممنوعیت محاکمه مجدد:ممنوعیت محاکمه مجدد یا منع محاکمه مجدد به این معنا است که به دلیل ارتکاب یک جرم، نباید دو بار متهم را مجازات نمود.
• حق تجدیدنظرخواهی:امکان تجدیدنظرخواهی، فرجام خواهی یا حتی اعاده دادرسی، از حقوقی است که برای متضرران از احکام، خصوصا متهمین در نظر گرفته شده است. گاهی امکان دارد دادگاه بدوی در صدور رای اشتباهی کرده باشد، از این رو بازبینی دوباره پرونده در دادگاه بالا‌تر می‌تواند ضریب اطمینان به تصمیم دادگاه را بالاتر ببرد.

اعاده حیثیت یا طرح شکایت متهم از شاکی چیست؟

اگر فردی با ادعایی دروغین موجب هتک حرمت و از بین رفتن آبروی افراد دیگر گردد، طرف مقابل می‌تواند برای اعاده حیثیت خود از او شکایت کیفری نماید. اعاده حیثیت یا به معنای عامیانه ادعای شرف، نیاز به شاکی خصوصی دارد. به عبارت دیگر شاکی باید به دادسرا مراجعه نموده و علیه افترا زننده شکایت نماید.

شکایت اعاده حیثیت زمانی قابل طرح در دادسرا است که دیگری با طرح شکایتی باعث تنزل آبرو و آسیب به شخصیت اجتماعی و حیثیت شخص دیگر گردد. مثلا اگر شخصی، دیگری را متهم به ارتکاب جرمی نماید و در ادامه رسیدگی ثابت گردد که چنین جرمی هیچگاه رخ نداده، طرف مقابل به جهت هتک حیثیت و برای احیاء آبروی از دست رفته خود، می‌تواند از فرد افترا زننده که با شکایت غیر واقعی خود موجب رفتن آبروی او شده است، شکایت و درخواست اعاده حیثیت کند.

چه شرایطی برای تحقق جرم افترا و اعاده آبروی متهم نیاز است؟

برای تحقق جرم افترا، باید اتهام ناروا به متهم واقع شده و انتساب جرم به او کاملا محرز مشخص باشد و در عین حال فردی که اتهام به او وارد شده نیز معین و مشخص باشد.

در صورتی که پس از رسیدگی به پرونده، شاکی نتواند اتهامات وارد شده به متهم را اثبات نماید و نهایتا قرار منع تعقیب از سوی دادسرا یا دادگاه صادر گردد و طرح این شکایت موجب هتک حیثیت و رفتن آبروی متهم شده باشد، متهم میتواند با طرح شکایت افترا علیه شاکی، اعاده حیثیت خود را از دادگاه تقاضا نماید. البته به صرف طرح یک شکایت از سوی شاکی نمی توان عنوان کرد که آبرویی از فرد تضییع گردیده است،

بلکه شاکی باید از طریق نوشتار، اوراق خطی و چاپی و انتشار این اوراق و یا از طریق سخنرانی در مجامع عمومی یا درج در روزنامه و جراید نسبت به هتک آبروی دیگری اقدام نموده باشد.

با عنایت به مطالب فوق، درصورتی متهم می‌تواند برای اعاده حیثیت خود درخواست بدهد که جمله توهین‌آمیز و اتهام ناروا، در قالب کلام یا عبارتی منحوس، موجب بدنامی و هتک حیثیت فرد شود. ویا جمله‌ای بوده باشد که نشان‌ دهنده تحقیر، اهانت و یا استهزا متهم گردد و حتما ضرری اعم از آبروریزی و.. برای او ایجاد گردد.

بررسی اعاده حیثیت در قانون جدید مجازات اسلامی جدید

به طور کلی برای طرح شکایت اعاده حیثیت، فردی که حیثیت و آبرو او لکه‌دار گردیده است، باید در دادسرای صالح به طرح شکایت افترا، اقدام نماید. در این‌صورت فرد افترا زننده به موجب قانون و حکم دادگاه و وجود شرایط فوق مجرم شناخته شده و مجازات می‌گردد.

البته لازم به توضیح است که موضوع افترا و هتک آبرو، بعد معنوی نیز دارد و شخص آسیب‌دیده باید این امکان را داشته باشد که برای جبران خسارت معنوی خود نیز درخواست داده و اقدامات قانونی را بعمل آورد. هرچند موضوع جبران خسارت معنوی ناشی از هتک حیثیت، در ماده یک قانون مسئولیت مدنی ذکر گردیده،

ولی اصولا دادگاه‌ها برای جبران خسارت معنوی ناشی از افترا، سختگیرانه عمل نکرده و حکمی صادر نمی کنند و رویه قضایی مشابهی در این مورد وجود ندارد و دادگاه‌ها تنها به ماده ۶۹۷ و ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی استناد می نمایند.

تا چه زمانی امکان طرح شکایت افترا و درخواست اعاده حیثیت متهم از شاکی وجود دارد؟

قانونگذار برای شکایت اعاده حیثیت، مهلت و زمان خاصی در نظر نگرفته است. با این‌ تفاسیر،‌ برای پیشگیری از تضییع حقوق شخص آسیب دیده، بهتر است در اولین فرصت ممکن، یعنی بلافاصله بعد از اینکه از اتهامات مطرح شده تبرئه شد، برای اعاده حیثیت و طرح شکایت افترا اقدام نماید.

توصیه می کنیم حتما با مشورت گرفتن از یک وکیل با تجربه و متخصص در مسائل کیفری، نسبت به طرح شکایت یا دفاع از اتهامات وارده در این زمینه کمک بگیرید. همانگونه که ذکر شد، از آنجایی که اثبات افترا ، دارای پیچیدگی خاصی است و ممکن است بی اطلاعی به برخی مسائل موجب رد شکایت مطرح شده و یا محکومیت احتمالی فرد متهم گردد، حتما قبل از هر گونه اقدام، با یک وکیل متخصص مشورت نمایید.

قانونگذار چه مجازاتی برای افترا زننده در شکایت اعاده حیثیت کیفری در نظر گرفته است؟

مطابق با ماده ۶۹۷ قانون مجازات اسلامی، مرجع قضایی می تواند که مرتکب افترا را به یک ماه تا یک سال حبس و یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم نماید.مطابق قانون، در صورتی‌که موضوع افترا به علت نشر اکاذیب صورت گرفته باشد و موجب ضرر مادی یا معنوی به متهم گردد، دادگاه مرتکب را به حبس تعزیری از دو ماه تا دو سال و یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم می‌نماید. علاوه بر این در صورت امکان، شرایط طرح شکایت اعاده حیثیت متهم مورد افترا را نیز فراهم می‌کند.

چه مرجعی صلاحیت رسیدگی به شکایت افترا به متهم را دارد؟

طبق معمول مرجع صالح برای رسیدگی به عناوین کیفری، دادسراهای محل وقوع جرم هستند که در مورد شکایت اعاده حیثیت، متهم باید پس از دریافت حکم برائت یا قرار منع تعقیب، شکایت خود را در دادسرایی که قرار مذکور را صادر کرده مطرح نماید.

طرح شکایت متهم علیه شاکی در خصوص اعاده حیثیت چقدر زمان می‌برد؟

از آنجایی که متاسفانه همه روزه شاهد طرح شکایات مختلف در محاکم قضایی هستیم و به تبع آن، برخی از افراد نیز که حکم برائت آنها در محاکم صادر میگردد، در صدد اعاده حیثیت و آبروی خود برآمده و متقابلا شکایتی را با عنوان افترا از شاکی مطرح می نماید.

در حقیقت تخمین زمان شروع و خاتمه طرح شکایت اعاده حیثیت قابل پیش بینی نیست. بنابراین نمی‌توان زمان مشخصی را بیان کرد. ولی مطمئناً کارشناسان و وکلای شاغل در این حوزه، با تجربه ای که در پیگیری و انجام پرونده های مختلف کیفری کسب نموده اند، می توانند بهترین و سریع ترین مسیر را برای شما انتخاب نمایند.

هزینه های طرح شکایت

از آنجاییکه برای ثبت شکایت افترا و اعاده حیثیت متهم،دادسراهای عمومی صلاحیت رسیدگی دارند، هزینه دادرسی هم با توجه به نحوه شکایتی که به این مرجع ارجاع شده است تعیین می گردد، که البته در مسائل کیفری هزینه بالایی نیست.

اما در مجموع هزینه دادرسی از مرحله ثبت شکایت تا صدور رای و هزینه های مرحله اجرا و همچنین تعرفه های حق الوکاله وکیل در صورت اخذ وکیل، هزینه های کارشناسی و هزینه های ثبت شکواییه هر ساله توسط سازمان برنامه و بودجه اعلام می گردد. برای اطلاع از تعرفه خدمات قضایی در سال 1400 می توانید به قانون بودجه کشور مراجعه نمایید.

برای اثبات جرم افترا و اعاده حیثیت متهم،چه مدارکی باید به همراه داشته باشیم؟

مهمترین ادله قانونی در این خصوص حکم یا قرار صادر مبنی بر برائت متهم است و توصیه می شود سایر دلایل را حتما با مشورت وکیل دادگستری تهیه و ضمیمه پرونده نمایید. همانگونه که قبلا نیز ذکر شد، برای شکایت شما باید تمامی مدارک و مستنداتی را که دارید ارائه کنید و آن ها را به همراه طرح شکواییه ضمیمه پرونده‌تان نمایید.

توجه داشته باشید که برای اثبات هر دعوایی از اقرار، شهادت، قسامه، سوگند و اسناد میتوان استفاده نمود، هر چند علم و آگاهی قضات نیز در جریان پرونده های کیفری بی تاثیر نیست. مشورت با وکلای متخصص شکایت 24 می تواند تا حدودی شما را در تکمیل مدارک و ضمائم مورد نیاز و دلایل مورد استناد، آگاه نماید.

آیا برای تنظیم شکایت افترا و اعاده حیثیت متهم، به استفاده از خدمات وکیل نیاز است؟

اگر میخواهید طرح شکایت شما در خصوص اعاده حیثیت، بهتر و با سرعت بیشتری پیش برود و به نتیجه مطلوبی برسید و آبروی از دست رفته تان را به دست آورید،

به شما به جد توصیه میکنیم که حتما با یک وکیل مجرب در عنوان اتهامی مذکور، مشورت کنید. گاهی برخی از مسائل و موضوعات شاید از نظر شما عادی جلوه کند ولی برعکس، بسیار مهم هستند و می توانند در طرح شکایت و اثبات آن،بسیار تاثیر گذار باشند. وکیل با تجربه و صادق می تواند شما را در خصوص موارد یاد شده، آگاه نماید.

همچنین وکلای دادگستری قادرند در مورد کم و کیف جرم واقع شده و نحوه تنظیم شکایت نامه، شما را راهنمایی کنند و می تواند بررسی نمایند که آیا ادله و مدارک کافی برای اثبات شکایت یا دفاع موثر از عنوان اتهامی، از سوی شما ارائه شده است یا خیر؟

علاوه بر آن وکلای مجرب و متخصص قادرند تا حدودی نتیجه احتمالی شکایت شما را پیش بینی نمایند و در روند رسیدگی وتسریع آن، نقش موثر و مثبتی ایفا کنند.پس اگر شما هم از افرادی هستید که شکایت طرح شده از شما باعث هتک حیثیت و آبروی تان شده و می خواهید با یک وکیل درجه یک مشاوره داشته باشید، می توانید از طریق راه ارتباطی ما در شکایت 24، با مشاورین و وکلای متخصص در این زمینه ارتباط برقرار نمایید.

نحوه تنظیم شکایت و پشتیبانی به چه صورت است؟

مطمئنا مطرح کردن هر شکایتی در زمینه های حقوقی یا کیفری، به فراخور خود مستلزم پرداخت هزینه هایی شامل هزینه دادرسی و ثبت شکایت، هزینه های کارشناسی و… خواهد بود.

در پرونده ها مختلف دیده شده که شاکی یا خواهان پرونده بعد از پرداخت تمام هزینه ها و ثبت شکواییه، به دلیل نقص در مدارک یا عدم توجه به محتویات پرونده برای ارائه استدلال های قوی چه در مقام دفاع و چه در مقام مطالبه حق، شکایتش با قرار رد یا منع تعقیب مواجه و علاوه بر هدر رفت هزینه، زمان زیادی را نیز صرف فعالیتی بیهوده نموده است.

مطمئن باشید حضور و همراهی یک وکیل توانمند، قطعا نتیجه پرونده شما را دگرگون خواهد کرد.