شکایت قضایی چیست؟

شکایت قضایی یا اقامه دعاوی، به عملی گفته می شود که یک شهروند به عنوان خواهان یا شاکی در یک پرونده حقوقی یا کیفری، علیه خوانده یا مشتکی عنه انجام داده است.

او به دادگاه ها یا دادسراهای کشور مراجعه می نماید تا در مورد شخص یا متهمی که عمل او موجب زیان یا خسارت به او شده است، پیگیری های لازم را تا حصول نتیجه انجام دهد و در پی آن، مرجع قضایی سبب خسارت را به جبران آن یا اعمال مجازات قانونی محکوم می نماید.

در ادامه این روند متهم یا خوانده شکایت قضایی، باید به شکایت خواهان، در دادگاه پاسخ داده و موجبات جبران خسارت وارده به او را فراهم آورد.

در بدو امر اشخاص برای این که قادر باشند اقدام به طرح شکایت قضایی و درخواست رسیدگی به موضوع پرونده خود را از مرجع قضایی طلب نمایند، نیاز است تا از حقوقی یا کیفری بودن موضوع شکایت خود در پرونده، آگاهی لازم را کسب نموده زیرا که شما باید برای طرح شکایت قضایی حقوقی به دادگستری و برای طرح شکایت قضایی کیفری به دادسرای محل وقوع جرم مراجعه نماید.

برای طرح دعوای در محاکم دادگستری ، دانستن تفاوت‌ شکایت کیفری و دادخواست حقوقی بسیار حائز اهمیت است.

همچنین زمانی که شما نسبت به حقوقی یا کیفری بودن یک شکایت قضایی در موضوع پرونده آگاهی پیدا می‌کنید قادر خواهید بود در ادامه با روند رسیدگی و پروسه آن آشنا گردید، زیرا رسیدگی به شکایت قضایی حقوقی با ثبت دادخواست و تعیین شعبه و جلسه دادرسی در یک نگاه کلی قرار می گیرد.

منتها رسیدگی به شکایت قضایی کیفری با طرح شکایت در دادسرا و انجام تحقیقات مقدماتی در کلانتری ها و رسیدگی مرحله مقدماتی در دادیاری یا بازپرسی انجام و در ادامه با صدور قرار یا کیفرخواست به دادگاه کیفری ارجاع می گردد تا قاضی دادگاه نسبت به صدور رای نهایی اقدام کند.

در صورتی که شما نیز از مخاطبین محترم شکایت 24 هستید و به دنبال طرح شکایت قضایی در امور کیفری و حقوقی در محاکم دادگستری می باشید، و یا برعکس فردی از شما شکایتی را با موضوعی خاص در دادسرا یا دادگاه مطرح کرده است، می توانند با دنبال نمودن این مقاله با نحوه و چگونگی طرح شکایت قضایی و راه های اثبات یا دفاع از آن آشنا شده و شکایت یا دفاع خود را مطرح نمایند.

چه راه های برای تشخیص شکایت قضایی حقوقی از کیفری وجود دارد؟

سوال را به گونه ای دیگر مطرح می کنیم: برای طرح یک دعوای چه نوع شکایتی بهتر است؟ شکایت کیفری یا شکایت حقوقی؟!

در پاسخ به این رسش باید بیان کرد که شما برای اینکه بتوانید در طرح شکایت قضایی خود به نتیجه بهتری دست پیدا نمایید، باید هر مسئله و موضوع قضایی را در حوزه و مرجع تخصصی خودش طرح دعوا کنید و اگر موضوع قضایی شما از دو جنبه حقوقی و کیفری قابلیت پیگیری را داشته باشد با توجه به اهمیت موضوع و ادله و راهکار‌های قانونی آن و مشاوره با وکیل یا مشاور قضایی که بتواند تمام جوانب حقوقی امر را در نظر بگیرد، باید کار را پیش برد.

به طور قاطع نمی‌توان عنوان کرد که شکایت کیفری بهتر از شکایت حقوقی است و یا بلعکس.

چگونه می توان تشخیص داد که یک شکایت قضایی، حقوقی است؟

پرونده‌های قضایی حقوقی، عموما ناشی از قرارداد‌ها و تعهدات بین اشخاص است.

در واقع در یک پرونده حقوقی، شما به دنبال انجام تعهدات مالی و غیرمالی هستید و یا انجام عملی که در مورد آن توافقی با طرف مقابل انجام داده اید، را از او درخواست می‌کنید. مثلا در امور خانواده می‌شود به پرونده‌های قضایی مهریه، طلاق، تمکین، حضانت، استرداد جهیزیه، نفقه، اثبات زوجیت و غیره اشاره کرد یا در امور قضایی ملکی می توان به درخواست اثبات مالکیت، الزام به تنظیم سند رسمی، گرفتن حق کسب و پیشه و مطالبه سرقفلی، الزام به فک رهن، ابطال و یا فسخ مبایعه نامه، و اسناد ضمانتی و همچنین موضوعات مرتبط با وصیت، ارث، بیع (هرنوع خرید و فروش)، مطالبه طلب و غیره را می توان از جمله موضوعات قضایی حقوقی به شمار آورد.

نکته ای که در بیان تفاوت شکایت قضایی حقوقی با کیفری در اینجا قابل ذکر است، این نکته است که در پرونده حقوقی برای شخص متخلف یا محکوم، مجازات تعیین نخواهد شد زیرا در پرونده حقوقی، متخلف، جرمی را مرتکب نشده و فقط از دادگاه می‌توان الزام به انجام تعهداتش را مطالبه کرد.

البته هر چند در صورت عدم انجام و ایفای تعهدات بر اساس قانون اجرای محکومیت‌های مالی، محکوم یا متخلف به عنوان آخرین اهرم اجبار به ایفای تعهد نهایتا به حبس محکوم می‌شود، اما آن چه که مسلم است نباید این حبس را به اصل و ماهیت پرونده حقوقی ربط داد زیرا با انجام و ایفای تعهدات، دیگر ادامه حبس نامبرده معنی پیدا نخواهد کرد و این حبس عنوان مجازات گونه ندارد.

از آن جایی که اثبات هر شکایت قضایی چه حقوقی و چه کیفری، دارای پیچیدگی خاصی است و ممکن است بی اطلاعی به برخی مسائل موجب رد شکایت گردد، حتما قبل از هر گونه اقدام، با یک وکیل متخصص در این رابطه با طرح و پیگیری شکایت قضایی خود مشورت نمایید.

چگونه می توان تشخیص داد که یک شکایت قضایی، کیفری است؟

موضوع در پرونده‌های کیفری همیشه یک عمل مجرمانه است.

یعنی فعل یا ترک فعلی را که قانون جرم محسوب کرده، از فردی سر زده است. در جرایم کیفری، فرد عملی را مرتکب شده که در قانون جرم انگاری شده است و مطمئنا برای آن مجازات نیز تعیین گردیده است و در نتیجه رسیدگی به یک پرونده کیفری، نهایتا برای شخص مجازات تعیین می گردد.

شکایات قضایی کیفری گاهی وقت ها ناشی از تخلفاتی است که در ارتباط با موضوعات حقوقی اتفاق افتاده که می توان به جرم ترک انفاق یا فرار از پرداخت مهریه اشاره کرد.

در صورتی که شوهر شما از پرداخت نفقه خودداری می‌کند شما قادر خواهید بود که تحت عنوان جرم ترک انفاق از او شکایت کیفری نمایید.

همچنین فروش مال غیر، در صورتی که شخصی  بدون اجازه و اطلاع مالک اقدام به فروش اموال او نماید، مالک قادر خواهد بود بر علیه او اقدام به طرح شکایت قضایی کیفری مبنی بر فروش مال غیر کند یا درصورتی که فردی بدون اجازه مالک اموال غیر منقول شامل آپارتمان، باغ، زمین او را تصاحب نماید، مالک قادر خواهد بود به عنوان غاصب و متصرف عدوانی بر علیه او طرح شکایت کند.

اما در مجموع از موضوعاتی که در حوزه شکایت قضایی کیفری قرار دارند می‌توان به پرونده هایی همچون خیانت در امانت، کلاهبرداری، سرقت، جرایم رایانه‌ای، توهین و افترا، ضرب و جرح، ایجاد مزاحمت، تجاوز به عنف، جعل، رابطه نامشروع، چک بی محل، قتل، تهدید و هر آنچه که در قانون مجازات اسلامی وسایر قوانین جرم شناخته شده و برای آن مجازات تعیین شده است، اشاره نمود.

چه زمانی شکایت های قضایی هم جنبه حقوقی و هم کیفری به خود می گیرند؟

سوالی که اشخاص در ارتباط با شکایت قضایی حقوقی معمولا با آن مواجه می‌گردند این است که آیا اصولا یک پرونده یا شکایت قضایی می‌تواند دو جنبه حقوقی و کیفری به خود بگیرد؟

در پاسخ به این سوال باید عنوان کرد، از آن جایی که قبلا تفاوت دو موضوع شکایت قضایی حقوقی و کیفری بیان گردید لذا توضیح این مورد ضروری به نظر می رسد که برخی موضوعات و پرونده‌ها صرفا حقوقی هستند و بعضی دیگر صرفاً کیفری می‌باشند، اما در برخی مواقع پیش می‌ آید که یک موضوع دارای 2جنبه است، یعنی هم جنبه حقوقی و هم جنبه کیفری دارد. در این حالت اشخاص می‌توانند از هر دو جهت که بخواهند نسبت به طرح شکایت خود اقدام نمایند.

از جمله مواردی که پرونده قضایی و موضوعات حقوقی از دو جنبه کیفری و حقوقی قابل طرح شکایت است می‌توان به صدور چک بلامحل اشاره نمود که در این حالت شخص دارنده چک بلامحل قادر خواهد بود، هم با تنظیم شکواییه و مطالبه وجه چک نسبت به ضرر و زیان خود در دادگاه کیفری طرح شکایت نماید وصادر کننده را مجازات کند و هم از طریق ثبت دادخواست حقوقی مبنی بر مطالبه وجه چک و طلب، تمام خسارات وارده و تاخیر تادیه آن را با طرح شکایت حقوقی دریافت کند.

نکته قابل اهمیت در این خصوص از آن جنبه است که شما با طرح شکایت کیفری، علاوه بر اینکه فرد را محکوم به پرداخت وجه چک بلامحل و خسارات وارده به خود خواهید کرد، با توجه به اینکه این امر از نظر قانون نیز جرم انگاری شده، مرتکب به مجازات تعیین شده در قانون نیز محکوم می گردد، اما در شکایت قضایی حقوقی فقط به پرداخت وجه و طلب و کلیه خسارات وارده و همچنین تاخیر تادیه و هزینه‌های دادرسی محکوم خواهد شد.

هزینه طرح شکایت قضایی برچه مبنایی محاسبه می گردد؟

از آنجایی که برای ثبت شکایت قضایی در دادسراهای عمومی یا دادگاه های حقوقی، به تناسب نوع شکایت، هزینه دادرسی آن نیز متناسب با مرجعی که دعوا به آن ارجاع خواهد شد، تعیین می گردد.

لذا میزان هزینه ها کاملا متفاوت است. و معمولا هزینه ثبت و دادرسی شکایات حقوقی متناسب با ارزش مال مورد مطالبه دریافت خواهد شد که گاهی هزینه های بالایی است.

ولی در شکایات کیفری یک عدد ثابت به عنوان هزینه دادرسی هر سال در قوانین کشور تعیین می گردد که البته در مسائل کیفری هزینه بالایی نیست.

اما در مجموع هزینه دادرسی از مرحله ثبت شکایت تا صدور رای و هزینه های مرحله اجرا و همچنین تعرفه های حق الوکاله وکیل در صورت اخذ وکیل، هزینه های کارشناسی و هزینه های ثبت شکواییه های کیفری و دادخواست حقوقی بر اساس مالی یا غیر مالی بودن آن، هر ساله توسط سازمان برنامه و بودجه اعلام می گردد.

برای اطلاع از تعرفه خدمات قضایی در سال 1400 می توانید به قانون بودجه کشور مراجعه نمایید.

چقدر فرصت برای طرح شکایت قضایی حقوقی و کیفری در محاکم دادگستری وجود دارد؟

مرور زمان به مدتی گفته می شود که به موجب قانون پس از انقضای آن مدت، تعقیب جرم یا اجرای حکم قطعی متوقف می‌شود و مجازات مقرر شده در قانون برای آن جرم به مورد اجرا گذاشته نخواهد شد.

به عبارت ساده تر، هنگامی که رسیدگی به جرم یا اجرای حکم قطعی کیفری در مدت معینی دنبال نشود و به تعویق افتاد، دیگر به آن جرم در محاکم رسیدگی نخواهد شد و حکم قطعی اجرا نمی گردد و در این حالت گفته می‌شود که جرم مشمول مرور زمان شده است.

طبق قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392، مرور زمان شکایات قضایی کیفری به سه دسته مرور زمان تعقیب، مرور زمان صدور و مرور زمان اجرای حکم  تقسیم می‌شود که هر کدام، زمان مشخصی در قانون مجازات به آنها اختصاص داده شده است.

مرور زمان تعقیب به مرحله قبل از طرح شکایت قضایی و رسیدگی مربوط می گردد. یعنی از تاریخ وقوع جرم تا انقضای مهلت قانونی که مرور زمان حاصل می‌شود، تعقیبی از ناحیه دادسرا یا شاکی صورت نگرفته باشد.

مرور زمان، در صورتی تعقیب جرایم موجب تعزیر را متوقف می‌کند که از تاریخ وقوع جرم تا انقضای مواعد زیر تعقیب نشده یا از تاریخ آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی تا انقضای این مواعد به صدور حکم قطعی منتهی نشده باشد:

• جرایم تعزیری درجه یک تا سه، با انقضای پانزده سال.
• جرایم تعزیری درجه چهار، با انقضای ده سال.
• جرایم تعزیری درجه پنج، با انقضای هفت سال.
• جرایم تعزیری درجه شش، با انقضای پنج سال.
• جرایم تعزیری درجه هفت و هشت، با انقضای سه سال.

البته در خصوص طرح شکایت حقوقی بر خلاف شکایت کیفری، قانون گذار مهلت خاصی را برای طرح شکایت مطرح ننموده و در صورتی که حقی برای فردی ثابت گردد، آن حق تا ابد قابل مطالبه خواهد بود.

همچنین باید به این نکته نیز اشاره کرد که تخمین زمان شروع و خاتمه طرح شکایت به هیچ وجه قابل پیش بینی نیست و انجام کارشناسی های متعدد در جرایم کیفری و مسایل حقوقی مختلف احتمال زمان بر شدن آن را افزایش می دهد. بنابراین نمی‌توان زمان مشخصی را بیان کرد.

البته پیشگویی زمان در پرونده های حقوقی و کیفری در هر زمینه ای، در اغلب مواقع کاملا دقیق نیست. ولی مطمئناً کارشناسان و وکلای شاغل در این حوزه، با تجربه ای که در پیگیری وانجام پرونده های مختلف ترک انفاق کسب نموده اند، می توانند بهترین و سریع ترین مسیر را برای شما انتخاب نمایند.

برای جلوگیری از رد شکایت خود توصیه می کنیم قبل از طرح دعوا، حتما با مشورت گرفتن از یک وکیل دادگستری در حوزه فعالیت موضوع شکایت قضایی خود، مسیر موفقیت پرونده خود را بررسی نمایید.

برای شکایت قضایی چه مدارکی باید به همراه داشته باشم؟

همانگونه که قبلا نیز ذکر شد، برای طرح هر شکایت قضایی شما باید تمامی مدارک و مستنداتی را که دلالت بر ذی نفعی و ذی حقی شما دارد به مرجع قضایی ارائه کنید و آن ها را به همراه شکواییه یا دادخواست، حتما ضمیمه پرونده‌ نمایید.

توجه داشته باشید که بر اساس قانون ، برای اثبات هر دعوایی از اقرار، شهادت، قسامه و سوگند می توان استفاده کرد هر چند علم و آگاهی قضات نیز در بسیاری از پرونده ها بی تاثیر نیست.

البته انجام یک مشاوره خوب و متناسب با مسیر شکایت پیش بینی شده، می تواند استفاده از ادله و راهکار منطقی تری را برای شما مشخص نماید.

آیا برای تنظیم شکایت قضایی، به استفاده از خدمات وکیل نیاز است؟

اگر می خواهید طرح شکایت قضایی شما به نتیجه مطلوبی برسد و حقوق از دست رفته تان را به دست آورید، به شما توصیه می کنیم که با یک وکیل مجرب در این حوزه موضوع شکایت خود، حتما مشورت کنید.

اغلب بعضی از مسائل پیش می آید که شاید از نظر شما عادی جلوه کند ولی برعکس، بسیار مهم هستند و می توانند در روند پرونده تاثیر گذار باشند. وکیل با تجربه و صادق می تواند شما را در خصوص موارد یاد شده، آگاه نماید.

همچنین وکلای دادکستری قادرند در مورد کم و کیف تخلفات واقع شده و نحوه تنظیم شکایت قضایی، شما را راهنمایی کنند و می تواند بررسی نمایند که آیا ادله و مدارک کافی برای اثبات شکایت قضایی از سوی شما ارائه شده است یا خیر؟

علاوه بر آن وکلای مجرب و متخصص قادرند نتیجه احتمالی شکایت قضایی شما را  تا حدودی پیش بینی نمایند و در روند رسیدگی و تسریع آن، نقش موثر و مثبتی ایفا کنند.

پس اگر شما هم قصد طرح هر گونه شکایت قضایی در موضوعات حقوقی و کیفری را دارید و می خواهید با یک وکیل درجه یک مشاوره داشته باشید، می توانید از طریق راه ارتباطی ما در شکایت 24، با مشاورین و وکلای متخصص در این زمینه ارتباط برقرار نمایید.

نحوه تنظیم شکایت قضایی و پشتیبانی به چه صورت است؟

مطمئنا مطرح کردن هر شکایتی در زمینه های حقوقی یا کیفری یا اداری، به فراخور خود مستلزم پرداخت هزینه هایی شامل هزینه دادرسی و ثبت شکایت، هزینه های کارشناسی و غیره خواهد بود.

در پرونده ها مختلف دیده شده که شاکی یا خواهان پرونده بعد از پرداخت تمام هزینه ها و ثبت شکواییه، به دلیل نقص در مدارک یا عدم توجه به محتویات پرونده برای ارائه استدلال های قوی چه در مقام دفاع و چه در مقام مطالبه حق، شکایتش با قرار رد مواجه و علاوه بر هدر رفت هزینه، زمان زیادی را نیز صرف فعالیتی بیهوده نموده است.