چک یکی از معروف ترین و مهم ترین سندهای تجاری است که در نظام اقتصادی هر کشوری نقش مهمی ایفا می نماید، در ایران نیز این سند تجاری از اصلی ترین ابزارهای پرداخت محسوب می شود.
کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی می توانند با بهره گیری از انواع چک، مبادلات پولی و پرداخت وجوه خود را انجام دهند. ارکان یک فقره چک شامل، دارنده چک، صادر کننده و محال علیه یا همان بانک است.
مسئولیت های ضامن و ظهرنویس چک جزء موارد بسیار مهمی است که در قانون چک و قانون تجارت مشخص شده است و اشخاص پیش از انجام هر اقدامی در خصوص چک، باید تلاش کنند تا با قوانین حوزه چک و ضمانت های اجرایی مربوط به آن، به طور کامل آشنا شده و به آسانی پشت هر چکی را امضا ننمایند.
در صورتی که شما نیز از مخاطبین محترم شکایت 24 هستید و به دنبال طرح شکایت از ضامن یا ظهرنویس چک می باشید، یا دارنده یک فقره چک از شما به عنوان ضامن یا ظهرنویس چک شکایت کرده است، می توانند با دنبال نمودن این مقاله با نحوه و چگونگی طرح شکایت و دفاع در مقابل دعوای مطرح شده، آشنایی لازم را کسب نموده و دعوا یا دفاع قابل قبولی را در این خصوص مطرح نمایید.
عبارت ظهرنویسی در قوانین چک به چه معنا است؟
ظهرنویسی در لغت به معنی پشت نویسی چک گفته شده، بنابراین ظهرنویس فردی است که در ابتدا دارنده چک بوده و با پشت نویسی کردن آن اِذن یا دستوری صادر میکند که مبلغ چک را به شخص دیگری منتقل کند.
ظهرنویسی انواع و اقسام مختلفی داشته و عمل ظهر نویسی مسئولیت هایی را برای امضا کننده در پی خواهد داشت.
به عبارتی ظهرنویسی عملی حقوقی است که هدف از آن انتقال چک به فردی دیگر یا اعطای وکالت به او برای وصول وجه چک یا حواله یا با هدف تضمین پرداخت مبلغ چک انجام می شود. با انجام عمل پشت نویسی چک و امضای آن، زننده امضاء از نظر قانونی مسئولیت هایی پیدا خواهد کرد، که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت.
یکی از مهمترین اسناد تجاری که به دو صورت ظهرنویسی و قبض و اقباض می گردد و برای مبادله پولی میان افراد مختلف استفاده می شود چک نام دارد. استفاده از هر کدام از این روش ها، آثار حقوقی متفاوتی در پی دارد.
با یک امضا ساده می توان ظهرنویسی چک را محقق کرد، این جمله به این معنی می باشد که باید پشت چک را فردی امضا نماید تا ظهرنویسی محقق گردد و برای این ظهرنویسی اثر انگشت کافی نیست.
به بیانی دیگر پشت نویسی یا همان ظهرنویسی چک، عبارتی است در پشت چک، که نمایان گر انتقال حق درج شده در سند مزبور است و همچنین اثبات کننده آن می باشد و همچنین به ظهرنویسی پشت نویسی هم اطلاق می شود.
ظهرنویسی با هدف های گوناگونی صورت می پذیرد که می توان به ظهرنویسی برای انتقال، ظهرنویسی برای وکالت و ظهرنویسی برای ضمانت یاد کرد. هر یک از این موارد با دیگری فرق عمده داشته و شرایط خاص خود را دارا می باشد.
پشت نویسی یا ظهرنویسی چک به چه منظوری انجام می گردد؟
دو منظور کلی برای ظهر نویسی چک متصور است که شامل:
- به منظور انتقال چک:
دارنده چک با امضا در ظهر چک قادر خواهد بود، چک را به شخص دیگری انتقال دهد، حال در صورتی که وجه درج شده در متن چک در تاریخ سررسید به وسیله صادر کننده تامین نگردد، بانک پرداخت کننده وجه، اقدام به صدور گواهی عدم پرداخت خواهد کرد.
- به منظور ضمانت از صادر کننده یا پشت نویس قبلی:
در این حالت برای بالا بردن اعتبار چک نزد دارنده آن، شخص ثالثی در مقام ضامن، پشت برگه چک را امضا می نماید. در این شرایط این فرد امکان دارد از صادر کننده ضمانت نماید یا از پشت نویس قبلی.
پشت نویسی چک در هر یک از انواع آن چه مسئولیتی برای امضا زننده دارد؟
برای بررسی دقیق تر در خصوص پشت نویسی یا ظهر نویسی چک باید به قانون تجارت و مواد مربوط به پشت نویسی برات مراجعه شود، از آن جایی که از یک سو قانون صدور چک مسئولیت مدنی ظهرنویسان را به این قانون ارجاع داده است و از طرف دیگر در خود قانون صدور چک مواد مشخصی در زمینه طهر نویسی چک وجود ندارد، بنابراین باید به مواد مربوط به پشت نویسی برات رجوع کرد.
براساس آن چه قبل تر مطرح شد اگر پشت نویسی چک به دلیل انتقال چک باشد، دارنده چک در صورتی قادر خواهد بود به پشت نویس مراجعه و مبلغ چک را تقاضا نماید که گواهی نامه عدم پرداخت چک را تا ۱۵ روز از زمان سررسید آن از بانک اخذ نموده باشد.
در این شرایط دارنده توانایی آن را خواهد داشت که به هر کدام از صادرکننده و یا ظهر نویس، جهت دریافت کل طلب مراجعه کند، در غیر این صورت یعنی خارج از زمان ۱۵روزه، ظهر نویس در مقابل دارنده چک بری الذمه شده و دارنده صرفا توانایی آن را خواهد داشت که از صادرکننده چک، طلب خود را مطالبه نماید.
اما چنان چه ظهر نویسی چک برای تضمین یا ضمانت نوشته شده باشد، در صورتی که چک پس از ارجاع به بانک به دلیل فقدان موجودی برگشت زده شود و به عنوان چک برگشتی محسوب گردد، ضامن به همراه فردی که او را ضمانت نموده است مسئول پرداخت مبلغ چک می شوند و در این حالت محدودیت زمانی در برگشت خوردن چک و غیره در قانون پیش بینی و در نظر گرفته نشده است و دارنده چک در هر زمان قادر خواهد بود که به ضامن و دیگر مسئولین چک، جهت وصول کل مبلغ درج شده در چک رجوع نماید.
همانطور که ملاحظه می شود امضاء و ظهرنویسی چک به عنوان ضمانت، نسبت به امضاء به عنوان منتقل کننده، مسئولیت بیشتری را متوجه امضا کننده خواهد کرد، اما چگونه می توان این نکته مهم را تشخیص داد که ظهر نویس انجام شده در حکم ضمانت است یا انتقال؟ آیا علاوه بر درج امضاء بر چک نوشتن نام نیز ضرورتی دارد؟
لازم به توضیح است که برای انتقال دادن یک چک به شخص دیگر فقط امضا کافی است و هیچ نیازی یا ضرورتی نیست که نام دارنده در پشت چک قید گردد، همین که امضای شخص در پشت چک زده شود نشان از آن خواهد داشت که وی دارنده چک بوده و چک به او انتقال داده شده است.
آیا امکان اینکه بتوان چک را بدون ظهرنویسی منتقل کرد وجود دارد؟
خیر، زیرا اگر شخصی چکی را بدون درج امضا در ظهر آن به شخص دیگری منتقل نماید، این چک انتقال پیدا نکرده است و همچنان فرد پیشین دارنده، همچنان ذی نفع چک خواهد بود. در صورتی که شخصی مدعی خلاف این امر باشد باید به دادگاه مراجعه کرده و ادعاهای خود را به اثبات برساند.
چه تعداد امضا در ظهر چک لازم است؟
وقتی یک برگ چک در وجه شخص خاصی نگاشته می شود برای انتقال آن، دارنده باید حتما پشت چک را ظهرنویسی نماید.
به عبارت دیگر اگر سندی در وجه شخص دیگری صادر شده باشد، دارنده آن سند به صرف دو فقره امضا در پشت چک آن را به دیگری منتقل می کند.
در ظهر نویسی، وجه سند یا چک به فرد دیگر انتقال داده می شود، اما در حالتی که از پشت نویسی صرفا قصد ضمانت داشته باشیم و آن را امضا کنیم، ضمانت پرداخت وجه چک، از سوی صادرکننده به وسیله شخص ثالث یا همان ضامن صورت خواهد گرفت.
ظهرنویسی چک هیچ محدودیت خاصی ندارد، وقتی یک فقره چک بین افراد مختلف دست به دست می شود با هر بار ظهرنویسی، چک مذکور به فرد بعدی انتقال پیدا خواهد کرد.
البته در این خصوص یک مورداستثنا هم وجود دارد و آن در مورد چک در وجه حامل است. به عنوان یک قاعده، چک های حامل نیاز به ظهر نویسی نداشته، زیرا این چک ها به نام فرد مشخصی نوشته نمی شوند و هرکس با دارا بودن آن قادر خواهد بود که به بانک مراجعه و آن را وصول یا مطالبه کند.
چه تفاوت هایی بین ظهرنویسی با ضمانت وجود دارد؟
پشت نویسی هر چکی ابتدا حکایت از انتقال سند دارد. یعنی ظهرنویسی چک به معنای انتقال آن سند به فرد دیگر است.
با انجام ظهرنویسی فردی که به نفع او پشت نویسی انجام شده است، دارنده چک محسوب می گردد و تمام امتیازات و وجوه مشخص شده در چک به نفع کسی است که به نام او چک ظهر نویسی گردیده است.
ضمانت در ظهر چک چگونه انجام می شود؟
همان گونه که ذکر شد غالبا پشت نویسی چک با هدف انتقال آن چک به دیگران صورت می پذیرد، یعنی کلیه امتیازات یک چک با پشت نویسی به فرد یا افراد دیگر انتقال داده می شود.
همانطور که بیان شد، موارد دیگری هم وجود دارد که پشت نویسی چک با آن اهداف صورت می پذیرد، یکی از این موارد ضمانت از دارنده چک است.
یعنی زمانی که در یک معامله به ضامن احتیاج داشته باشیم، شخصی ظهر چک را امضا و از صادر کننده چک ضمانت می نماید که در صورت عدم پرداخت وجه چک در موعد مقرر از سوی فردی که آن را صادر کرده است، ضامن یا همان فرد امضاکننده ظهر چک، پرداخت مبلغ چک را بر عهده می گردد.
وقتی ضامن پشت چک را امضا میکند، دیگر هیچ امتیازی به شخص دیگر انتقال داده نمی شود. اکثر اوقات این ظهرنویسی هنگامی صورت می پذیرد که اعتبار صادرکننده چک برای دارنده آن مورد تایید نیست و دارنده برای حصول اطمینان بیشتر، تقاضا می کند شخص ثالثی به عنوان ضامن، پشت چک را امضا نماید، اما آن چه معمولا افراد اکثرا با آن آشنایی دارند، همان ظهرنویسی به منظور انتقال چک است.
برای اینکه بتوان تضمین کننده را از انتقال دهنده در ظهرنویسی چک تشخیص داد چه معیار هایی وجود دارد؟
ظهرنویسی برای انتقال فرع بر مالکیت چک است، یعنی صرفا کسی می تواند ظهرنویس انتقال دهنده، به حساب آید که در هنگام امضا، دارنده چک بوده باشد.
پس اگر فردی به غیر از دارنده، یعنی ثالث پشت چک را امضاء نموده باشد، قاعدتا انتقال دهنده به شمار نمی آید و باید او را ضامن به حساب آورد.
اگر امضا کننده قصد خود را از امضاء در پشت چک به صراحت اعلام کرده باشد اصولا معیار تشخیص، اراده شخصی است که امضای خود را بر ظهر چک درج کرده است.
در واقع در صورتی که امضا کننده اعلام نماید که به دلیل انتقال چک را مضاء نموده است، برای تشخیص نوع ظهرنویسی در پشت چک به همین عبارت استناد می شود.
اگر کسی که امضا کرده است، قصد و نیت خود را اعلام نکرده باشد و به دلایلی کاملا مشخص است که او در زمان امضا پشت چک، دارنده چک محسوب می شده، حتی اگر سند در وجه حامل هم باشد، امضاء او در ظهر چک، حمل بر ظهر نویسی به منظور انتقال می گردد و در حالتی که هنگام امضاء شخص ثالث بوده به این معنا که دارنده چک نبوده است، امضاء او حمل بر ضمانت تلقی خواهد شد.
حالا در صورتی که مشخص نیست که شخصی امضا کننده ظهر چک، شخص ثالث بوده یا دارنده چک، بر مبنای اماره تصرف باید او را دارنده چک قلمداد نمود، لذا امضاء او قاعدتاً باید حمل بر ظهر نویسی به منظور انتقال چک گردد.
آیا ظهرنویس یا ضامن را می توان تحت تعقیب کیفری قرار داد؟
اما جدایی از نوع ظهرنویسی چک که برای انتقال بوده یا ضمانت، نکته ای که باید به آن دقت شود این است که علیه ظهرنویس، چه از نوع ضامن و چه از نوع انتقال دهنده، نمی توان شکایت کیفری مطرح کرد و نهایتا حکم جلب گرفت و باید از طریق محاکم حقوقی طرح دعوی شود.
از آن جایی که نوع ظهرنویسی صورت گرفته و اثبات آن در محاکم که برای ضمانت است یا برای انتقال، دارای پیچیدگی خاصی است و ممکن است بی اطلاعی به برخی مسائل موجب رد شکایت یا دادخواست مطرح شده گردد، حتما قبل از هر گونه اقدام، با یک وکیل متخصص در این رابطه مشورت نمایید.
هزینه طرح دادخواست حقوقی علیه ظهرنویس چگونه و برچه مبنایی محاسبه می گردد؟
برای طرح هر دعوای حقوقی یا کیفری متناسب با مالی یا غیر مالی بودن دعوا می بایست مبلغی به حساب دادگستری موسوم به هزینه دادرسی واریز گردد که در موارد مختلف متفاوت است.
در مورد دعوای حقوقی چک، چه علیه صادر کننده و چه علیه ظهر نویس، مانند دیگر دعاوی مالی، هزینه حقوقی تا مبلغ بیست میلیون ریال 2/5 درصد و مازاد بر آن 3/5 درصد خواسته می باشد. در مراحل واخواهی و تجدیدنظرخواهی 4/5 درصد خواسته هزینه دادرسی می بایست پرداخت گردد. برای مرحله فرجام خواهی نیز 5/5 درصد خواسته پرداخت می گردد.
اما در مورد شکایت کیفری از صادر کننده چک بر خلاف دیگر دعاوی کیفری مبلغ آن در هزینه دادرسی موثر است .
در مجموع هزینه دادرسی از مرحله ثبت شکایت تا صدور رای و هزینه های مرحله اجرا و همچنین تعرفه های حق الوکاله وکیل در صورت اخذ وکیل، هزینه های کارشناسی و هزینه های ثبت شکواییه هر ساله توسط سازمان برنامه و بودجه اعلام می گردد.
برای اطلاع از تعرفه خدمات قضایی در سال 1400 می توانید به قانون بودجه کشور مراجعه نمایید.
چقدر فرصت برای طرح شکایت علیه ضامن یا ظهرنویس وجود دارد؟
مطابق ماده ۳۱۵ قانون تجارت: اگر چک در همان مکانی که صادر شده است باید پرداخت شود، دارنده چک باید در ظرف 15 روز از تاریخ صدورچک، وجه آن را مطالبه نماید و اگر از یک نقطه به نقطه دیگر ایران صادر شده است باید در ظرف 45 روز از تاریخ صدور چک، آن را مطالبه کند.
در صورتی که دارنده چک در مهلت های مذکور در این ماده، پرداخت وجه آن را مطالبه نکند، دیگر دعوی او بر علیه ظهرنویس شنیده نخواهد شد.
پس دارنده چک باید از زمان صدور یا همان سررسید چک، ظرف مهلت ۱۵ روز به بانک محال علیه مراجعه و وجه چک را مطالبه یا چک را برگشت بزند.
اگر دارنده چک در این مدت چک را به بانک برده و بانک گواهی عدم پرداخت وجه چک را صادر نماید، با توجه به انجام تکالیف و رعایت موعد 15 روزه بالا، دارنده چک می‌تواند همزمان هم از صادرکننده چک و هم از ظهرنویس چک در دادگاه های عمومی و حقوقی شکایت کند و محکومیت تضامنی صادرکننده و ظهرنویس را به پرداخت وجه چک درخواست نماید.
قطعا کارشناسان و وکلای شاغل در این حوزه، با تجربه ای که در پیگیری و انجام پرونده های چک کسب نموده اند، می توانند بهترین و سریع ترین مسیر ممکن را برای شما انتخاب نمایند.
برای شکایت در دیوان عدالت چه مدارکی باید به همراه داشته باشم؟
همانگونه که قبلا نیز ذکر شد، برای طرح داخواست حقوقی شما باید تمامی مدارک و مستنداتی را که اختیار دارید از جمله گواهی عدم پرداخت و کپی چک را به دادگاه ارائه کنید و آن ها را به همراه دادخواست، حتما ضمیمه پرونده نمایید.
توجه داشته باشید که بر اساس قانون، برای اثبات هر دعوایی از اسناد، اقرار، شهادت، قسامه و سوگند می توان استفاده کرد هر چند علم و آگاهی قضات نیز در بسیاری از پرونده ها بی تاثیر نیست.
البته انجام یک مشاوره خوب و متناسب با مسیر شکایت پیش بینی شده، می تواند استفاده از ادله و راهکار منطقی تری را برای شما مشخص نماید.
آیا برای تنظیم دادخواست وشروع دعوا علیه ظهر نویس و ضامن، به استفاده از خدمات وکیل نیاز است؟
آشنایی با مراحل مطالبه حقوق قانونی در دعاوی مربوط به چک و شکایت از ضامن و ظهرنویسان، یکی مسائل بسیار کاربردی و مهم در دعاوی حقوقی محسوب می گردد، و از اهمیت بالایی برخوردار است.
طرح دادخواست حقوقی علیه ظهرنویس و ضامن چک دارای قوانین و مقررات خاصی است که اشخاص عادی اطلاعات بسیار اندکی در مورد آن‌ها دارند.
مشاوران و وکلای دادگستری افرادی هستند که در زمینه مسائل حقوقی، دارای بینش، تخصص و آگاهی کاملی بوده و می توانند در رسیدگی به پرونده‌های مربوط به چک، خصوصا موضوعات اشاره شده، گره گشای موکل خود باشند.
از مهمترین مزایای استفاده از وکلای شکایت 24 در فرآیند اقامه دعوا علیه صادرکننده و ظهرنویس چک: صرفه جویی در وقت و هزینه، رسیدن به نتیجه دلخواه و مطلوب در کمترین زمان ممکن، رهایی از رفت و آمدهای متوالی، وقت گیر، چالش برانگیز و استرس زا به دادگاه، تامین و حفظ حق و حقوق دارنده چک در پروسه طرح دعوای حقوقی خواهد بود.
اگر می خواهید طرح شکایت شما در خصوص موارد یاد شده به نتیجه مطلوبی برسد و حقوق از دست رفته تان را به دست آورید، به شما توصیه می کنیم که با یک وکیل مجرب در این حوزه حتما مشورت کنید.
اغلب بعضی از مسائل پیش می آید که شاید از نظر شما عادی جلوه کند ولی برعکس، بسیار مهم هستند و می توانند در روند پرونده تاثیر گذار باشند. وکیل با تجربه و صادق می تواند شما را در خصوص موارد یاد شده، آگاه نماید.
همچنین وکلای دادکستری قادرند در مورد کم و کیف تخلفات واقع شده و نحوه تنظیم دادخواست، شما را راهنمایی کنند و می تواند بررسی نمایند که آیا ادله و مدارک کافی برای اثبات دعوا، از سوی شما ارائه شده است یا خیر؟ علاوه بر آن وکلای مجرب و متخصص قادرند نتیجه احتمالی شکایت شما را تا حدودی پیش بینی نمایند و در روند رسیدگی و تسریع آن، نقش موثر و مثبتی ایفا کنند.
پس اگر شما هم قصد دریافت حقوق قانونی خود از ظهرنویس و صادر کننده چک را دارید و می خواهید با یک وکیل درجه یک مشاوره داشته باشید، می توانید از طریق راه ارتباطی ما در شکایت 24، با مشاورین و وکلای متخصص در این زمینه ارتباط برقرار نمایید.
نحوه تنظیم شکایت و پشتیبانی به چه صورت است؟
مطمئنا مطرح کردن هر شکایتی در زمینه های حقوقی یا کیفری یا اداری، به فراخور خود مستلزم پرداخت هزینه هایی شامل هزینه دادرسی و ثبت شکایت، هزینه های کارشناسی و غیره خواهد بود.
