شکایت حقوقی بعد از شکایت کیفری چگونه است؟

شکایت به معنای گله کردن و یا گله گزاری، در متن قانون در دو نوع حقوقی و کیفری قابل پیگیری است.

یک فرد زمانی به شکایت کیفری رجوع می کند که با توجه به مسئله پیش آمده بتواند ثابت کند، حقی از او ضایع شده که در قانون مجازات کیفری دارد.

همچنین وضعیتی نیز وجود دارد که حقی از کسی زایل شده اما دادگاه مجازاتی برای فرد تعیین نمی کند. وی تنها ملزم است که خسارت وارده را جبران کند. این نوع از تنظیم شکواییه را نوع شکایت حقوقی می خوانند.

در متن حاضر تفاوت این دو مورد و مراحل هر کدام را بررسی خواهیم کرد. همچنین به این موضوع نیز می پردازیم که شکایت حقوقی بعد از شکایت کیفری چگونه است.

چرا شکایت می کنیم؟

موضع بسیار مهم قبل از تشکیل هر پرونده، مشخص بودن موضوع آن است. باید قبل از مراجعه به هر مرجع قضایی از خودتان بپرسید «چرا شکایت می کنم؟».

با در نظر گرفتن این سؤال می توانید به این نتیجه برسید که آیا واقعا حقی از شما ضایع شده است یا تصمیم شما در لحظه بوده و می توان از آن گذشت. برخی از دلایل مهم که ممکن است به ما نشان دهند زمان مناسبی برای طرح شکایت است، عبارتند از:

اجرای قرارداد

اگر با طرف دیگری قرارداد امضا شده ای دارید و آنها از آنچه شما توافق کرده اید، پیروی نمی کنند، این حق شماست که قرارداد را اجرا کنید. شکایت راهی برای اعمال فشار و واداشتن آنها به رعایت آن است.

از دارایی خود محافظت کنید

دارایی، چه فیزیکی و چه معنوی، نیاز به محافظت دارد. اگر احساس می کنید شخصی حقوق مالکیت شما را نقض می کند، شکایت ممکن است تنها وسیله ممکن برای محافظت از آن چه مال شماست، باشد.

جبران خسارت

اگر شما یا کسب و کارتان به دلیل سهل انگاری طرف دیگر از نظر مالی یا فیزیکی آسیب دید، طرح دعوا ممکن است تنها راه ممکن برای حفظ سلامتی شما باشد.

امانت داری

در دنیای تجاری و سازمانی، مدیریت شرکت وظیفه امانت داری را نیز بر عهده دارد تا به نفع سهام‌داران عمل کند. این امر در مورد مشاوران سرمایه گذاری یا وکلایی که فکر می کنید در رسیدگی به امور مالی یا پرونده شما سهل انگاری کرده اند نیز صدق می کند. در زمان مشاهده چنین خبطی، می توانید با طرح شکایت، جایگاه خود را حفظ کنید.

انحلال یک شرکت یا شراکت

اگر کسب و کار شما شامل مشارکت یا سرمایه گذاری مشترک با طرف دیگری است، ممکن است انحلال این مشارکت در صورتی که هر دو طرف در یک تیم فکری نیستند، ضروری باشد. گاهی برای رسیدن به حقوق خود در این وضعیت، نیاز است که طرح شکایت را در نظر داشته باشید.

همچنین زمانی که جرمی صورت گرفته، حتما باید با طرح شکایت حق خود را بخواهید. بی احترامی و یا توهین کسی به شما، ایجاد مزاحمت، دزدی و اعمالی از این دست، باید پیگرد قانونی را به همراه داشته باشند تا فرد خاطی دست از این کار برداشته و علاوه بر شما، زندگی خود و دیگران را تهدید نکند.

موضوعات شکایت و جرایم آن ها

برای تعیین میزان خسارت و یا جرم انجام شده، باید در ابتدای امر، بدانیم که ما خواهان هستیم و یا شاکی. فرد مقابل ما خوانده است یا متهم.

تفاوت یان کلمات در تفاوت نوع شکایت ما مشخص می شود. اگر ما یک پرونده کیفری تشکیل داده ایم و در واقع شاکی یک پرونده هستیم، طرف مقابل ما متهم، متشاکی یا مشتری عنه است.

در صورتی که پرونده تشکیل شده از نوع دعاوی حقوقی است، مانده خواهان حق خود هستیم و طرف مقابل خوانده.

چه زمانی شکایت کیفری انجام می شود؟

برای اینکه بتوانیم برای احقاق حق خود اقدام کنیم، باید بدانیم که با چه نوع شکایتی می توان پرونده را شروع کرده و پیش برد. اگر در وضعیتی قرار گرفته اید که جرمی انجام شده، باید روند شکایت کیفری را در پیش بگیرید.

در ادامه این مبحث روند مذکور را بررسی خواهیم کرد.

به بیان واضح تر، برخی از اعمال در قانون جرم هستند. مانند قتل، معامله مواد مخدر، دزدی و افعالی از این دست که به موجب آن فردی و یا افرادی خسارت و یا آسیب دیده باشند.

در این وضعیت فرد متهم باید مطابق با عمل خود، کیفر ببیند. در جرایم کیفری، مطابق با متن قانون مجازات اسلامی، مجازات های مقرر چهار نوع هستند:

1. حد: مجازاتی است که موجب، نوع، میزان و کیفیت اجرای آن در شرع مقدس، تعیین شده است.
2. قصاص: مجازات اصلی جنایات عمدی بر نفس، اعضاء و منافع است که به شـرح منـدرج در کتاب سوم این قانون اعمال می شود.
3. دیه: اعم از مقدر و غیر مقدر، مالی است که در شرع مقدس برای ایراد جنایت غیرعمدی بر نفس، اعضاء و منافع و یا جنایت عمدی در مواردی که به هر جهتی قصاص ندارد به موجـب قـانون مقـرر می شود.
4. تعزیر: مجازاتی است که مشمول عنوان حد، قصاص یا دیه نیسـت و بـه موجـب قـانون در موارد ارتکاب محرمات شرعـی یا نقض مقررات حکومتی تعیین و اعمال می گردد. نوع، مقدار، کیفیت اجرا و مقررات مربوط به تخفیف، تعلیق، سقوط و سایر احکام تعزیر به موجب قانون تعیین می شود. دادگاه در صدور حکم تعزیری، با رعایت مقررات قانونی، موارد زیر را مورد توجه قرار می دهد:

• الف: انگیزه مرتکب و وضعیت ذهنی و روانی وی حین ارتکاب جرم
• ب: شیوه ارتکاب جرم، گستره نقض وظیفه و نتایج زیان بار آن
• پ: اقدامات مرتکب پس از ارتکاب جرم
• ت: سوابق و وضعیت فردی، خانوادگی و اجتماعی مرتکب و تأثیر تعزیر بر وی

روند شکایت کیفری

برای شروع هر گونه شکایت رسمی، لازم است تا روند آن ها را بدانید. به طور کلی هر شکایت ابتدا با تنظیم دادخواست یا شکواییه شروع می شود. پس از آن رسیدگی دادگاه یا دادسرا و صدور حکم در پیش است.

داشتن شروط لازم

هر پرونده برای شروع به چند شرط مهم نیاز دارد.

• وجود یک شاکی

برخی از جرم ها مانند توهین و یا فحاشی، جنبه عمومی دارند و باید برای تشکل پرونده در مورد آنها، حداقل یک فرد شاکی وجود داشته باشد.

• اهلیت

در مواردی که جرمی صورت گرفته و فرد باید تحت پیگیری قرار بگیرد، فرد شاکی او ملزم به اهلیت است. این مهم به آن معناست که فرد شاکی سن قانونی شکایت را داشته باشد.

در کشور ما سن قانونی برای دختران 9 سال و برای پسران 15 سال است اما برای حضور در مراجع قانونی سن 18 سال معیار قرار داده می شود. در صورتی که فرد دارای اهلیت نیست، ولی و یا قیم او می تواند مراحل شکایت را شروع کند.

• متن شکواییه

متن شکواییه اولین سندی است که باید در یک پرونده کیفری وجود داشته باشد. این متن را می توان روی هر برگه سالم و ساده ای نوشت و نیاز به استفاده از کاغذ خاصی ندارد. البته مهم است که تمامی موارد زیر را در متن شکواییه لحاظ کنید.

1. اطلاعات دقیق شاکی (نام، نام خانوادگی، نام پدر، آدرس)
2. موضوع شکایت و محل وقوع جرم با ذکر تاریخ دقیق
3. ذکر میزان ضرر و زیانی که به شاکی وارد شده و می توان آن را مطالبه کرد
4. مشخصات و نشانی مضنون یا متهم
5. مستندات و شواهدی که نشان می دهند فرد جرم را انجام داده (حضور مطلعین الزامی است)
6. امضا و اثر انگشت شاکی جهت تایید موارد فوق

• جرایم کاملا مشهود

حکم دادگاه بر اساس جرایم قابل مشاهده، صادر خواهد شد. این شواهد باید مستند بوده و قابل توضیح باشند. صرف اینکه ما به کسی شک داشته ایم، دلیل بر اقامه دعوا در دادگاه نمی شود.

انتخاب دادسرا

رسیدگی به این نوع پرونده ها در دادسرا شروع می شود. تحقیقات لازم از طرف قاضی دادسرا شروع شده و با توجه به مستندات ارائه شده، متهم به دادسرا خوانده می شود. در این مرحله باید دادسرای صالح برای رسیدگی به شکایت خود را پیدا کنید.

شما می توانید به سه محل بعضا متفاوت رجوع کنید.

• دادسرای نزدیک به محل وقوع جرم: اولین مکانی که باید به آن مراجعه کنید همان دادسرایی است که به محل وقوع جرم نزدیک است.
• دادسرای محلی که جرم در آن کشف شده: گاهی ممکن است محل انجام جرم جای دیگری باشد و محل کشف آن جای دیگر. در این وضعیت محل کشف ارجح بوده و باید به آن دادسرا رجوع شود.
• دادسرای محل اقامت مجرم یا متهم: اگر نمی دانید که جرم در کدام محل انجام شده بهتر است به نزدیک ترین دادسرا به محل زندگی متهم مراجعه کنید.

تنظیم شکواییه

متن شکواییه را مطابق با اطلاعات بالا تکمیل می کنید. بعد از تنظیم آن باید دو نوع تمبر را باطل کنیم.

• تمبر تصدیق اوراق پیوست: برای این کار مبلغی حدود 5.000 ریال لازم است.
• تمبر هزینه شکایت کیفری: این تمبر نیز هزینه 50.000 ریال را برای شاکی در پی دارد.

دو تمبر بالا بر طبق بندهای 17 و 4 قانون وصول از افراد اخذ می شوند. طبق این بند ها «برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین باید با پرداخت مبلغ ۵.۰۰۰ ریال تصدیق کند. (منظور همان کپی برابر اصل است)». پس از انجام تحقیقات لازم، دو راه پیش روی پرونده است:

1. فرد مظنون متهم شناخته می شود و پرونده به دادگاه ارجاع داده خواهد شد.
2. به تشخیص قاضی فرد، مجرم نیست و قرار منع تعقیب برای او صادر می شود.

چه زمانی شکایت حقوقی انجام می شود؟

شکایت حقوقی با تنظیم دادخواست در یک فرم مشخص شروع می شود. در این وضعیت جرمی صورت نگرفته است اما فرد یا افراد اذعان دارند که حق آن ها پایمال شده است.

مانند زمانی که یک فرد خانه ای را فروخته اما سند و یا کلید منزل را به خریدار نمی دهد. یا مردی دارای تمکن مالی است اما از مسئولیت هزینه همسر و فرزندان خود شانه خالی می کند.

در بیشتر موارد، افرادی که به دنبال طرح دعاوی حقوقی هستند به شورای حل اختلاف ارجاع داده می شوند تا با بررسی های این شورا پرونده به نتیجه مطلوب برسد. اما گاهی لازم است که پرونده در دادگاه عمومی رسیدگی شود که این مهم نیز میسر است.

مراحل شکایت حقوقی

برای تشکیل شک پرونده حقوقی (و حتی کیفری) لازم است که ابتدا در سامانه ثنا ثبت نام کنید. برای انجام این کار لازم نیست به مکان خاصی رجوع کنید و توسط خود فرد (در صورت داشتن سواد و تسلط برای فضای اینترنت) امکان پذیر است.

در ادامه باید طرح شکایت حقوقی انجام شود. در این مرحله به یکی از دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی مراجعه کرده و موضوع شکایت خود را مطرح می کنید.

در این گام باید تمامی مدارک لازم برای تشکیل پرونده را به همراه داشته باشید تا دادخواست و یا شکواییه شما تنظیم شود. این مرحله می تواند توسط خود فرد و یا وکیل او انجام شود.

در نهایت تمامی مدارک به مرجع ذی صلاح ارجاع داده می شوند و افراد باید پس از دریافت ابلاغیه به دادسرا و یا شورای حل اختلاف مراجعه کنند.

شکایت حقوقی بعد از شکایت کیفری چگونه است؟

در برخی موارد این مسئله پیش می آید که فردی شکایت کیفری داشته اما در جریان پرونده متوجه می شود که باید شکایت حقوقی را نیز لحاظ کند.

این امر میسر است و با طی کردن روند ذکر شده، انجام می شود. همچنین برعکس این موضوع نیز حادث است. زمانی فرد ادعای حقوقی داشته اما در جریان پرونده متوجه می شود عمل انجام شده، جرم محسوب می شود و می توان اقامه دعوا را به صورت کیفری در نظر داشت.

برای نمونه اگر طرح شکایت شما مبنی بر «خیانت در امانت» باشد، پرونده در دادگاه کیفری مورد بررسی قرار می گیرد. اما شما می توانید برای احقاق حق خود در جنبه مالی پرونده، شکایت حقوقی را نیز تنظیم کنید.

آیا بری طرح شکایت لازم است به کلانتری رجوع کنیم؟

امروزه طرح شکایت در شما ثنا ممکن است. اگر در وضعیتی هستید که مراجعه ضروری شما به کلانتری لازم است، حتما این کار را انجام دهید.

آیا می توان بدون تنظیم دادخواست شکایت حقوقی داشت؟

خیر. اولین الزام درخواست شکایت حقوقی، تنظیم دادخواست و ارائه مدارک مستند است.

برای اعتراض به حکم دادسرا چه باید کرد؟

حکم دادسرا یا منع تعقیب است یا قرار موقوفی تعقیب و یا قرار مجرمیت. اگر به هر کدام از این موارد اعتراض دارید می توانید به دادستان یا دادگاه کیفری دو مراجعه کنید.