دیوان عدالت به عنوان عالی ترین مرجع اداری و مرجع تظلم خواهی اشخاص حقیقی یا حقوقی از تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی محسوب می شود.
دیوان عدالت اداری مرجعی قضایی است که در اجرای اصل۱۷۳ قانون اساسی، برای رسیدگی به شکایت های عموم مردم نسبت به ماموران، ادارات و آیین نامه های دولتی که برخلاف قانون یا شرع یا خارج از اختیارات آن مقامات صادر شده، تشکیل گردیده است. بنابراین عموم مردم چنانچه آیین نامه یا مقرره ای را خلاف قانون یا در تضاد با حقوق خود بدانید، می توانید علیه اداره یا نهاد دولتی که آن را تصویب کرده در دیوان عدالت اداری طرح دعوا نموده و تقاضای ابطال آن را نمایند.
دیوان در رسیدگی به دعاوی راجع به دولت، فقط در صورتی که تکلیف دیگری در قوانین خاص برای آن تعیین نشده باشد مجاز به رسیدگی است. برابر با قانون، دیوان عدالت اداری در تهران استقرار یافته و شعب دیوان به بدوی، تجدید نظر، هیات عمومی و هیات های تخصصی تقسیم بندی گردیده است و این شعب طبق قانون مجاز نیستند به هیچ دعوایی رسیدگی کنند، مگر اینکه شخص یا اشخاص ذی نفع رسیدگی به آن دعوا را مطابق مقررات درخواست نموده باشند.
رسیدگی ماهیتی دیوان عدالت، در شعبه انجام می شود، هر شعبه بدوی دیوان عدالت از یک رئیس یا دادرس علی البدل و هر شعبه تجدید نظر از یک رئیس و دو مستشار تشکیل شده است. شعبه تجدیدنظر با حضور دو عضو رسمیت خواهد یافت و ملاک صدور رای نظر اکثریت می باشد. آرا شعب تجدیدنظر دیوان عدالت قطعی خواهد بود.
صلاحیت دیوان عدالت اداری و حدود اختیارات دیوان مربوط به چه دعاوی است؟
براساس ماده ۱۰ قانون تشکیلات و آئین دادرسی دیوان عدالت اداری، حدود اختیارات و صلاحیت دیوان شامل موارد زیر است:
رسیدگی به شکایات، تظلّمات و اعتراضات اشخاص حقیقی یا حقوقی از
- تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی از جمله وزارتخانه ها، سازمان ها، مؤسسات، شرکت های دولتی، شهرداری ها، سازمان تامین اجتماعی و تشکیلات و نهادهای انقلابی و مؤسسات وابسته به آن ها
- تصمیمات و اقدامات ماموران واحدهای مذکور در بند «1» در امور راجع به وظایف آن ها.
رسیدگی به شکایات از آراء و تصمیمات قطعی هیأتهای رسیدگی به تخلفات اداری و کمیسیون‌هایی مثل کمیسیون‌های مالیاتی، هیئت حل اختلاف کارگر وکارفرما ، کمیسیون موضوع ماده (۱۰۰) قانون شهرداری‌ها منحصراً از حیث نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با آن ها.
رسیدگی به شکایت از قضات و مشمولان قانون مدیریت خدمات کشوری و دیگر مستخدمان واحدها و مؤسسات مذکور در بند (۱) و مستخدمان مؤسساتی که مشمول این قانون نسبت به آن ها محتاج ذکر نام است اعم از لشکری و کشوری از حیث تضییع حقوق استخدامی.
هیئت عمومی دیوان عدالت اداری، چه صلاحیت هایی در رسیدگی به شکایات دارد؟
حدود صلاحیت و وظایف هیأت عمومی دیوان عدالت اداری را می توان در موارد ذیل خلاصه کرد
- رسیدگی به شکایات، تظلّمات و اعتراضات کلیه اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی، نسبت به آیین نامه ها و مقررات دولتی و مؤسسات عمومی غیردولتی و شهرداری ها در مواردی که مقررات مذکور به علت مغایرت با شرع یا قانون و یا عدم صلاحیت مرجع مذکور موجب تجاوز یا سوء استفاده از اختیارات یا تخلف در اجرای قوانین و مقررات یا خودداری از انجام وظایفی می گردد و این امر باعث تضییع حقوق اشخاص می شود.
- اقدام به صدور آرای وحدت رویه در مواردی که آراء متعارض از شعبه های دیوان صادر می گردد.
- اقدام به صدور رأی ایجاد رویه که در موضوعی واحد، آراء مشابه و متعدد از شعب دیوان صادر می گردد.
لازم به ذکر است، رسیدگی به تصمیمات قضائی قوه قضائیه اعم از آیین نامه ها، بخشنامه ها و تصمیمات رئیس قوه و مصوبات مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای نگهبان، شورای عالی امنیت ملی و مجلس خبرگان، از شمول ماده ۱۲ قانون فوق خارج گردیده است.
چگونه شکایت خود را در دیوان عدالت اداری مطرح کنیم؟
طبق ماده ۱۶ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، رسیدگی در شعب دیوان نیاز به تقدیم دادخواست دارد، ولی پرونده‌هایی که با قرار عدم صلاحیت از سایر مراجع قضائی به دیوان می آید، نیازی به تنظیم دادخواست جداگانه و پرداخت هزینه دادرسی مجدد نخواهد داشت. شما میتوانید پس از ثبت نام در سامانه ثنا قوه قضاییه، با مشورت با یک وکیل مجرب در موضوعی که می خواهید شکایت خود را مطرح نمایید، طرح شکایت کنید.
چگونه دادخواست دیوان عدالت اداری را بنویسیم؟
در تنظیم یک دادخواست خوب، اولین نکته، نوشتن کامل مشخصات شخص شکایت کننده است. مشخصات شاکی باید مطابق برگ دادخواست به صورت کامل تکمیل گردد و علاوه بر آدرس پستی و شماره تلفن همراه هم قابل‌ذکر است.
لازم به ذکر است طرح شکایت دردیوان عدالت اداری می‌تواند از سوی وکیل دادگستری یا قائم‌مقام یا نماینده قانونی خواهان یا شاکی صورت پذیرد.
نکته بعدی درج مشخصات کامل طرف شکایت یا همان خوانده دعوا می باشد. همانگونه که ذکر شد، مشخصات طرف شکایت که نام دستگاه متخلف یا محل خدمت مأمور متخلف دولت می‌باشد، باید دقیقا در شکایت قید گردد.
نکته سوم قید دقیق موضوع خواسته یا شکایت است که باید کاملاً مشخص و صریح نوشته شود و ابهامی در موضوع وجود نداشته باشد و برای پیگیری بهتر خواسته و شکایت، می بایست هر خواسته در دادخواستی جداگانه مطرح شود و از ذکر خواسته های متعدد که ارتباطی با هم ندارند، در ضمن یک دادخواست خودداری شود.
شرح و متن شکایت بر روی برگ دادخواست باید به طور کاملا خلاصه و واضح و بدون غلط املایی و به صورت تایپ شده، در محل مربوطه درج گردد و سپس به امضاء یا اثر انگشت شاکی، وکیل، قائم‌مقام یا نماینده قانونی وی یا شخص حقوقی برسد.
طبق ماده ۲۰ قانون دیوان عدالت، تصویر مدارک باید توسط دبیرخانه دیوان یا دفاتر شعب دیوان یا دفاتر اداری مستقر در مراکز استان ها یا دفاتر اسناد رسمی یا دفاتر دادگاه عمومی و یا در صورتی که شاکی وکیل داشته باشد، توسط وکیل او یا واحدهای دولتی و عمومی مطابقت با اصل بودن آنها تایید گردد و در صورتی که مدارک در خارج از کشور تهیه شده است، مطابقت آن با اصل باید در سفارت خانه یا کنسولگری یا دفتر نمایندگی ایران گواهی گردد.
و بر اساس تبصره ۲ ماده ۲۰ قانون دیوان و بر خلاف رویه محاکم قضایی، اگر ارائه اصل سند برای تصدیق ممکن نباشد، دیوان موظف به پذیرش دادخواست می باشد و باید راساً تصویر تصدیق شده اسناد را از دستگاه مربوطه مطالبه کند. همچنین ارائه سایر اسناد از جمله تصویر شناسنامه یا کارت ملی و اگر شاکی شخص حقوقی باشد، ارائه آگهی ثبت شرکت یا پروانه کسب معتبر یا پروانه تولیدی معتبر، الزامی خواهد بود.
همچنین ارائه مدرک مثبت سمت وکیل یا قائم‌مقام یا نماینده قانونی ، که از ناحیه شاکی اقدام به شکایت می نماید، هم پیوست خواهد شد و اگر شاکی وکیل داشته باشد، حدود اختیارات وکیل در وکالت نامه وکیل، باید به صراحت ذکر شود.
هزینه طرح شکایت در دیوان عدالت اداری چگونه و برچه مبنایی محاسبه می گردد؟
برابر با تعرفه های خدمات قضایی در سال 1400، در مرحله بدوی، باید مبلغ بیست هزار تومان تمبر دادگستری به صفحه اول دادخواست اصلی ضمیمه گردد. در مرحله تجدیدنظر و اعاده دادرسی نیز الصاق چهل هزار تومان تمبر دادگستری بر روی دادخواست، به عنوان هزینه دادرسی در قوانین بودجه کشور در نظر گرفته شده است. هزینه تصدیق هریک از مدارک و اوراق پیوستی نیز، یک هزار تومان تمبر دادگستری است.
در مجموع هزینه دادرسی از مرحله ثبت شکایت تا صدور رای و هزینه های مرحله اجرا و همچنین تعرفه های حق الوکاله وکیل در صورت اخذ وکیل، هزینه های کارشناسی و هزینه های ثبت شکواییه هر ساله توسط سازمان برنامه و بودجه اعلام می گردد. برای اطلاع از تعرفه خدمات قضایی در سال 1400 می توانید به قانون بودجه کشور مراجعه نمایید.
چقدر فرصت برای طرح شکایت در دیوان عدالت اداری وجود دارد؟
مطابق قانون فرصت تقدیم دادخواست راجع به آرا و تصمیمات قطعی مراجع اداری برای اشخاص داخل ایران سه ماه و برای اشخاص مقیم خارج ایران شش ماه از تاریخ ابلاغ رای یا تصمیم قطعی مرجع مربوطه و مطابق تشرفات قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی است.
مراجع اعلام شده موظفند در رأی خود به این نکته اشاره نمایند که رای آن ها ظرف مدت مزبور در دیوان قابل اعتراض خواهد بود. در صورتی که ابلاغ واقعی نباشد و ذی نفع ادعا نماید که از رای صادره بی اطلاع بوده، شعبه دیوان در بدو امر به موضوع ابلاغ رسیدگی خواهد کرد.
همچنین اگر به موجب قانون سابق اشخاص یا نهادهایی قبلا مهلت بیشتری در طرح شکایت را دارا بوده اند آن مهلت ملاک محاسبه خواهد بود. شایان ذکر است رسیدگی در دیوان به صورت غیرحضوری و بدون حضور اصحاب دعوا انجام می شود. پس از تعیین شعبه مراتب از طریق پیامک به وکیل یا فرد دادخواست دهنده اطلاع رسانی خواهدشد.
دفاتر نمایندگی دیوان عدالت، چه وظایفی دارند؟
همانگونه که ذکر شد، دیوان عدالت اداری در تهران مستقر است و در شهرستان ها باید برای طرح شکایت به دفاتر نمایندگی دیوان مراجعه کرد. دفاتر نمایندگی استان ها وظایف خاصی دارند که در ادامه به آن ها اشاره خواهد شد:
- این دفتر باید مراجعین را در جهت رفع نقص پرونده، تکمیل فرم دادخواست و پرداخت هزینه دادرسی راهنمایی کنند.
- باید دادخواست ها را بپذیرند و برابر با دستورالعمل های ابلاغی از دیوان، در سامانه نرم افزاری ثبت کنند.
- باید لایحه دفاعیه و سایر دلایل و مستندات طرفین شکایت را جهت تکمیل پرونده دریافت کنند.
- باید رونوشت مدارک ارائه شده توسط شاکی را تصدیق کنند.
- باید تمامی مدارک و مستندات دریافتی را در سریع ترین زمان ممکن به دیوان عدالت ارسال کنند.
- باید پاسخگوی مراجعه کنندگانی که پیگیری روند رسیدگی به پرونده خود هستند، باشند.
- باید اوراق قضایی صادره از دیوان را به موقع ابلاغ کنند.
- دستورات مقام قضایی در خصوص اجرای احکام و پیگیری های لازم را به موقع انجام می دهند.
- در صورت اجرا نشدن حکم در موعد مقرر، از علل عدم اجرای حکم گزارش تهیه و به دیوان ارسال کند.
مراحل رسیدگی به هر پرونده در دیوان عدالت به چه نحوی است؟
بعد از ارجاع شدن دادخواست به شعبه، مدیر دفتر آن را پس از تکمیل، بلافاصله در اختیار قاضی قرار خواهد داد. قاضی دیوان در صورت احراز صلاحیت و کامل بودن آن ، پرونده را با صدور دستور ارسال یک نسخه از دادخواست و ضمائم آن به طرف شکایت، به دفتر بر می گرداند تا بعد از ابلاغ دادخواست به طرف شکایت، او نیز در جریان رسیدگی قرار گیرد.
خوانده دعوا مکلف است ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ، نسبت به ارسال پاسخ اقدام نماید. عدم ارائه پاسخ، مانع از رسیدگی نیست و شعبه با توجه به مدارک پرونده، اقدام به رسیدگی و نهایتا مبادرت به صدور رأی خواهد نمود. ضمنا اگر طرف شکایت بدون عذر موجه از ارائه پاسخ در موعد مقرر خودداری کند، شعبه رسیدگی کننده، متخلف را به سه ماه تا یک سال انفصال از خدمت محکوم خواهد نمود.
شعبه رسيدگي كننده اختیار دارد، هرگونه تحقيق يا اقدامي را كه ضرورت بداند انجام دهد يا آن را از ضابطان قوه قضائیه و مراجع اداري درخواست نماید و يا به ساير مراجع قضائی نيابت دهد. ضابطان دادگستری و سایر مراجع مذکور موظفند ظرف موعدی كه شعبه ديوان تعيين می نماید، اقدامات خواسته شده را انجام دهند. تخلف از اين ماده حسب مورد مستلزم مجازات اداري يا انتظامي خواهد بود.
چه عواملی موجب رد شکایت مطرح شده در دیوان خواهد شد؟
در صورت وجود هر یک از جهاتی که در ادامه به آن اشاره خواهد شد، شعبه دیوان حتی قبل از ارسال دادخواست به طرف شکایت، شکایت مطرح شده را رد خواهد کرد:
- خواهان برای طرح شکایت، اهلیت قانونی نداشته باشد.
- خواهان در شکایت طرح شده ذی نفع نباشد.
- شکایت طرح شده متوجه طرف شکایت نباشد.
- شکایت خارج از مواعد قانونی طرح شده باشد.
- شکایت مطرح شده از لحاظ موضوع، قبلاً بین همان اشخاص یا اشخاصی که اصحاب دعوی، قائم‌مقام آنان هستند، رسیدگی و حکم قطعی نسبت به آن صادر شده باشد. یا به عبارتی، اعتبار امر مختومه را دارا باشد.
- موجبات رسیدگی به شکایت، منتفی شده باشد.
- در دیوان عدالت اداری امکان طرح دعاوی، جلب و ورود شخص ثالث امکان پذیر است است ولی دعوای متقابل و اعتراض ثالث قابل طرح نخواهد بود. برای جلوگیری از رد شکایت خود توصیه می کنیم قبل از طرح دعوا، حتما با مشورت گرفتن از یک وکیل حقوقی در حوزه فعالیت دیوان عدالت، مسیر موفقیت پرونده خود را بررسی نمایید.
صدور رای در دیوان عدالت اداری
شعبه رسیدگی کننده پس از تکمیل تحقیقات، ختم رسیدگی را اعلام و باید ظرف یک هفته مبادرت به انشاء رای کند و دادنامه صادره باید حاوی نکات زیر باشد:
- شماره پرونده، تاریخ، شماره دادنامه
- نام و نام‌خانوادگی رئیس یا دادرس شعبه و مرجع رسیدگی
- مشخصات شاکی و وکیل یا نماینده قانونی او با ذکر اقامتگاه
- مشخصات طرف شکایت و وکیل یا نماینده قانونی او با ذکر اقامتگاه
- موضوع خواسته و شکایت
- گردش کار، حاوی خلاصه شکایت و دفاع طرف شکایت، تحقیقات انجام شده با اشاره به نظریه مشاور و تصریح به اعلام ختم رسیدگی.
- صدور رأی با ذکر جهات، دلایل، مستندات، اصول و مواد قانونی
- امضاء رئیس یا دادرس علی‌البدل و مهر شعبه
- شعب دیوان موظفند در مورد هر شکایت، به طور کاملا خاص و جداگانه تعیین تکلیف نمایند و نباید به صورت کلی، حکم صادر نمایند. دادنامه پس از صدور، ثبت خواهد شد و رونوشت آن ظرف پنج روز برای ابلاغ به طرفین ارسال می شود.
آیا امکان تجدیدنظرخواهی از آراء دیوان عدالت اداری وجود دارد؟
تمامی آراء شعب بدوی دیوان عدالت به درخواست یکی از طرفین یا وکیل یا قائم‌مقام و یا نماینده قانونی آن ها، قابل تجدیدنظرخواهی در شعب تجدیدنظر دیوان خواهد بود. مهلت تجدیدنظرخواهی برای اشخاص مقیم ایران 20 روز و برای اشخاص مقیم خارج از ایران 2 ماه از تاریخ ابلاغ تعیین گردیده است. دادخواست تجدیدنظر باید حاوی نکات زیر باشد:
- مشخصات و اقامتگاه تجدید نظر خواه
- شماره و تاریخ رای تجدید نظر خواسته
- شعبه صادرکننده رأی تجدید نظر خواسته
- تاریخ ابلاغ رأی تجدید نظر خواسته
- دلایل و جهات تجدید نظر خواهی
رسیدگی در هیئت عمومی دیوان عدالت اداری
تقاضای ابطال مصوبات خلاف قانون نیز در هیئت عمومی دیوان و با تقدیم درخواست صورت می‌گیرد. در درخواست ارائه شده باید به موارد حتما مشخصات و اقامتگاه درخواست کننده ذکرگردیده و به مشخصات مصوبه مورد اعتراض نیز اشاره گردد. دلایل و جهات مورد اعتراض از حیث مغایرت مصوبه با شرع یا قانون اساسی یا سایر قوانین یا خروج از اختیارات مرجع تصویب‌کننده باید در درخواست کاملا واضح مطرح شود و در ادامه به امضاء یا اثر انگشت درخواست کننده نیز برسد.
سایر مقررات مربوط به تنظیم، ارسال و ثبت دادخواست، به استثناء ذی‌نفع بودن درخواست کننده و پرداخت هزینه دادرسی، در درخواست ابطال مصوبه نیز جاری است. این درخواست ها توسط رئیس دیوان، به دفتر هیئت عمومی ارجاع خواهد شد.
برای شکایت در دیوان عدالت چه مدارکی باید به همراه داشته باشم؟
همانگونه که قبلا نیز ذکر شد، برای طرح شکایت شما باید تمامی مدارک و مستنداتی را که از تخلفات ماموران یا ارگان های مربوطه در اختیار دارید، ارائه کنید و آن ها را به همراه دادخواست، حتما ضمیمه پرونده نمایید. توجه داشته باشید که بر اساس قانون ، برای اثبات هر دعوایی از اقرار، شهادت، قسامه و سوگند می توان استفاده کرد هر چند علم و آگاهی قضات نیز در بسیاری از پرونده ها بی تاثیر نیست.
آیا برای تنظیم شکایت در دیوان عدالت اداری، به استفاده از خدمات وکیل نیاز است؟
اگر می خواهید طرح شکایت شما در دیوان با سرعت بیشتری پیش برود و به نتیجه مطلوبی برسید و حقوق از دست رفته تان را به دست آورید، به شما توصیه میکنیم که با یک وکیل مجرب در این حوزه حتما مشورت کنید. اغلب بعضی از مسائل پیش می آید که شاید از نظر شما عادی جلوه کند ولی برعکس، بسیار مهم هستند و می توانند در روند پرونده تاثیر گذار باشند. وکیل با تجربه و صادق می تواند شما را در خصوص موارد یاد شده، آگاه نماید.
همچنین وکلای دادکستری قادرند در مورد کم و کیف تخلفات واقع شده و نحوه تنظیم دادخواست، شما را راهنمایی کنند و می تواند بررسی نمایند که آیا ادله و مدارک کافی برای اثبات شکایت، از سوی شما ارائه شده است یا خیر؟
علاوه بر آن وکلای مجرب و متخصص قادرند نتیجه احتمالی شکایت شما را تا حدودی پیش بینی نمایند و در روند رسیدگی و تسریع آن، نقش موثر و مثبتی ایفا کنند. پس اگر شما هم قصد طرح دعوا در دیوان را دارید و می خواهید با یک وکیل درجه یک مشاوره داشته باشید، می توانید از طریق راه ارتباطی ما در شکایت 24، با مشاورین و وکلای متخصص در این زمینه ارتباط برقرار نمایید.
نحوه تنظیم شکایت و پشتیبانی به چه صورت است؟
مطمئنا مطرح کردن هر شکایتی در زمینه های حقوقی یا کیفری یا اداری، به فراخور خود مستلزم پرداخت هزینه هایی شامل هزینه دادرسی و ثبت شکایت، هزینه های کارشناسی و… خواهد بود. در پرونده ها مختلف دیده شده که شاکی یا خواهان پرونده بعد از پرداخت تمام هزینه ها و ثبت شکواییه، بدلیل نقص در مدارک یا عدم توجه به محتویات پرونده برای ارائه استدلالهای قوی چه در مقام دفاع و چه در مقام مطالبه حق، شکایتش با قرار رد مواجه و علاوه بر هدر رفت هزینه، زمان زیادی را نیز صرف فعالیتی بیهوده نموده است. مطمئن باشید حضور و همراهی یک وکیل توانمند، قطعا نتیجه پرونده شما را دگرگون خواهد کرد.
