شکایت از بیمه تامین اجتماعی چگونه است؟

بر طبق صحبت های مدیرکل دفتر امورات حقوقی سازمان بیمه تامین اجتماعی در سال ۱۳۹۹، تعداد بازنشستگان تحت پوشش سازمان مذکور در ایران ۳.۵ میلیون نفر است که این امر نشان از گستردگی خدمات این سازمان می دهد.

همین نکته نیز ثابت می کند که هر چه چتر بیمه ای این سازمان گسترده تر شود ، به همان نسبت نیز احتمال ثبت شکایات افزایش می یابد.

این موضوع هم اکنون دغدغه بسیاری از شهروندان بوده و مشاهده می شود که طیفی از بیمه شدگان به هر نحو که حقی از آن ها ضایع شده است، به دنبال احقاق حق خود از طریق شکایت از سازمان تامین اجتماعی هستند.

برای پاسخ به این دغدغه مهم تا پایان همراه ما باشید تا به صورت کامل و جامع با جزئیات نحوه شکایت از بیمه تامین اجتماعی آشنا گردید.

راهنمای شکایت از بیمه تامین اجتماعی

• آشنایی با بیمه تامین اجتماعی
• تعهدات و وظایف سازمان بیمه تامین اجتماعی
• مهم ترین علل شکایت از سازمان بیمه تامین اجتماعی
• مرجع پیگیری شکایت از بیمه تامین اجتماعی
• نحوه تنظیم دادخواست برای شکایت از بیمه تامین اجتماعی
• چه مدارکی باید به دادخواست پیوست شود
• هزینه دادرسی در دیوان عدالت اداری
• فرایند شکایت از بیمه تامین اجتماعی در دیوان عدالت اداری
• لزوم حضور وکیل برای پیگیری شکایت در دیوان عدالت اداری

آشنایی با بیمه تامین اجتماعی

سابقه تشکیل سازمان تامین اجتماعی ایران به ۹۹ سال پیش و زمانی که نخستین قانون استخدامی کشور به تصویب رسید، باز می‌ گردد.

به همین خاطر سازمان تامین اجتماعی عنوان قدیمی‌ ترین سازمان غیر دولتی و عمومی را در زمینه خدمات درمانی یدک می‌ کشد. شاخصه اصلی در تعیین سیاست گذاری های کلان این سازمان ، چشم انداز ها و اهداف اقتصادی کشور است.

البته این سازمان تنها نهادی نیست که به ارگان های دولتی وابسته نمی باشد و دیگر نهاد ها با سبک مدیریت مشابه، هم اکنون در کشور مشغول فعالیت و خدمات رسانی هستند. تصویری که در اذهان عامه مردم نقش بسته است نشان از دولتی بودن این سازمان است حال آن که تامین بودجه سازمان تامین اجتماعی از منابع دولتی نبوده،

و به پرداخت حق بیمه کارگران و کارفرمایان وابسته است. همین نکته نشان می دهد که کارگر یا کارفرما با پرداخت حق بیمه هم از مزایای خدماتی این سازمان بهره برده و هم به تامین منابع مالی این سازمان کمک می کند.

به هرحال سازمان تامین اجتماعی با اجازه قانون تشکیل شده و با داشتن چارت، و واحد سازمانی مشخص در حوزه خدمات عمومی مشغول انجام وظیفه است، که همگی این موارد نشان از عدم وابستگی این سازمان به نهاد ها و ارگان های دولتی است.

تعهدات و وظایف سازمان بیمه تامین اجتماعی

قانون تامین اجتماعی کشور که پیش از وقوع انقلاب اسلامی و در تاریخ سوم تیرماه ۱۳۵۴ در مجلس شورای ملی به تصویب رسید، همچنان در کشور به عنوان مرجع رسمی برای تعریف و تعیین حدود اختیارات سازمان تامین اجتماعی شناخته می شود. قانون مذکور مشتمل بر ۱۱۸ ماده و ۴۰ تبصره است که در ۱۲ فصل تدوین شده و به تصویب قانون گذاران رسیده است.

قانون گذاران طبق فصول پنجم تا دهم، ریز جزئیات وظایف و تعهدات سازمان تامین اجتماعی را بیان کرده‌اند. به صورت خلاصه اما در ماده ۳ از فصل یکم قانون تامین اجتماعی آمده است که ” تامین اجتماعی موضوع این قانون شامل موارد زیر می باشد:الف – حوادث و بیماریها، ب – بارداری. ج – غرامت دستمزد،.د – از کار افتادگی، ه– بازنشستگی و – مرگ. ”

در یک کلام باید گفت که پرداخت مستمری بازنشستگان ، افراد بازمانده و همچنین از کار افتاده ، پرداخت دستمزد ایام بیکاری ، بارداری و بیماری و در نهایت ارائه کمک هزینه های مختلف برای تامین مخارج پزشکی، ازدواج و کفن و دفن از جمله مهم ترین وظایف و تعهدات سازمان تامین اجتماعی است.
مهم ترین علل شکایت از سازمان بیمه تامین اجتماعی

با توجه به وسعت پوشش و حساسیت بالای خدمات سازمان تامین اجتماعی کشور، در موارد مختلف مشاهده می شود که به هر دلیل شهروندان تحت پوشش این سازمان، از سطح خدمات دریافتی رضایت کافی را نداشته و یا با قصور رئیس یا کارمندان بخش های مختلف این سازمان، متحمل خسارت شده اند که در این صورت به دنبال نهاد و مرجع بالادستی هستند تا شکایت خود را به ثبت رسانده، و حقوق ضایع شده خود را مطالبه کنند. این احتمال مطرح است که هر چه وسعت پوشش خدمات این سازمان افزایش یابد به همان میزان نیز بر حجم شکایات و اعتراضات وارده نسبت به این نهاد افزوده شود.

یکی از اولین علل شکایت از سازمان تامین اجتماعی عدم همسویی سیاست گذاری های این سازمان با سیاست گذاری های کلان اقتصادی کشور و وزارت کار است که مخصوصا در قوانین و مقررات مربوط به بیمه بیش از پیش به چشم می آید.

گاها نیز مشاهده می شود که بخش نامه های صادره از این سازمان با مقررات تعیین شده توسط قانون گذاران در قوه مقننه کشور یا حتی با مُر قانون اساسی در تضاد است که خود باعث ایجاد مشکلاتی برای افراد تحت پوشش این سازمان شده و زمینه را برای شکایت از این سازمان فراهم می کند.

متاسفانه در طرف دیگر ماجرا برخی از واحد های ذیربط سازمان تامین اجتماعی به صورت سلیقه ای نسبت به اجرای بخشنامه ها اقدام می کنند، که طبیعتا نتیجه این اقدام خودسرانه مستقیما متوجه بیمه شدگان و افراد تحت پوشش این سازمان است که موجبات کاهش رضایت از سطح خدمات سازمان را شامل می شود.

ه هر حال ناآگاهی از قوانین جاری و ساری در کشور توسط پرسنل تامین اجتماعی گرفته، تا تاخیر در اجرای قانون یا حتی اقدامی کاملا مغایر و خلاف واقع باعث می شود تا میزان شکایت از سازمان تامین اجتماعی افزایش یابد.

ناگفته نماند که مقاومت در مقابل اجرای برخی از قوانین عدم تمکین از احکام مراجع قضائی همچون دادگستری یا دیوان عدالت اداری نیز می تواند، بر مشکلات بیمه شدگان بیش از پیش بیفزاید.

خاطر نشان می شود که جدای از موارد فوق ملموس ترین عاملی که می تواند باعث شکایت از سازمان تامین اجتماعی شود، سلب حق بیمه از فرد بیمه شده بدون رعایت موازات و موجبات قانونی است.

مرجع پیگیری شکایت از بیمه تامین اجتماعی

پس از آشنایی کلی با مبحث شکایت از بیمه تامین اجتماعی نوبت به آشنایی با نهاد پیگیر می رسد تا پرونده تشکیل شده، در مسیر درست و روی روال قانونی قرار بگیرد. قانون گذاران در ماده ۱۰ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، نهاد دیوان عدالت اداری را به عنوان مرجع بالادستی برای پیگیری شکایات،

از سازمان تامین اجتماعی مشخص کرده اند. در قسمت الف از بند ۱ ماده مذکور در خصوص رسیدگی به شکایت افراد حقیقی و حقوقی از سازمان هایی که وظیفه پیگیری آن بر عهده دیوان عدالت اداری است آمده است که ” الف ـ تصمیمات و اقدامات واحدهای دولتی اعم از وزارتخانه ها و سازمانها و موسسات و شرکتهای دولتی و شهرداری‌ها و سازمان تامین اجتماعی و تشکیلات و نهادهای انقلابی و موسسات وابسته به آنها ” تماما در حوزه وظایف دیوان عدالت اداری است.

نحوه تنظیم دادخواست برای شکایت از بیمه تامین اجتماعی

برای شروع فرایند شکایت باید فرد شاکی طبق ماده ۱۶ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، دادخواستی به زبان فارسی را روی برگه های مخصوصی تنظیم کند و همچنین در خصوص ارسال پرونده از دیگر نهاد های قضایی به دیوان عدالت اداری طبق تبصره ۱ از بند فوق نیز، آمده است که ” پرونده هایی که با صدور قرار عدم صلاحیت، از مراجع قضائی دیگر به دیوان ارسال می‎شود، نیازی به تقدیم دادخواست و پرداخت هزینه دادرسی ندارد. ”

حال سوال اینجاست که دادخواست مربوطه چگونه باید پر شود؟ در ماده ۱۸ از قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری در خصوص نحوه ثبت دادخواست و اطلاعات حاوی آن آمده است که ” دادخواست باید حاوی نکات زیر باشد:

• الف ـ مشخصات شاکی
  • ۱ـ نام و نام خانوادگی، نام پدر، تاریخ تولد، کد ملی، شغل، تابعیت و اقامتگاه برای اشخاص حقیقی
  • ۲ـ نام، شماره ثبت، اقامتگاه اصلی و شماره تلفن تماس برای اشخاص حقوقی
• ب ـ مشخصات طرف شکایت
  • ۱ـ نام و نام خانوادگی، سمت و نشانی دقیق محل کار مامور دولت در صورت امکان
  • ۲ـ نام کامل دستگاههای موضوع ماده(۱۰) این قانون
• پ ـ نام و نام خانوادگی و اقامتگاه وکیل یا قائم مقام و یا نماینده قانونی شاکی، در صورت تقدیم دادخواست توسط آنان
• ت ـ موضوع شکایت و خواسته
• ث ـ شرح شکایت
• ج ـ مدارک و دلایل مورد استناد
• چ ـ امضاء یا اثر انگشت شاکی یا وکیل یا قائم مقام و یا نماینده قانونی وی و یا امضاء و مهر شخص حقوقی ذیل دادخواست
• ح ـ مدرک اثبات کننده سمت برای اشخاص حقوقی و نمایندگان قانونی”

چه مدارکی باید به دادخواست پیوست شود

تنظیم و تسلیم دادخواست به یکی از شعب دیوان عدالت کشوری به تنهایی برای تکمیل پرونده کافی نبوده و در خصوص مدارکی که باید به آن پیوست شود در ماده ۲۰ از قانون فوق آمده است که فرد شاکی باید رونوشت یا تصویری خوانا از اسناد و مدارک گواهی شده خود را پیوست دادخواست نموده، و مدارک فوق نیز باید به تصدیق افراد و نهادهایی همچون وکیل شاکی یا دفتر اسناد رسمی یا یکی از دفاتر شعب دیوان عدالت اداری برسد.

چنانچه این فرایند در خارج از کشور انجام شود، قانونگذاران فرایند مطابقت با اصل را، بر عهده سفارت خانه ها یا کنسولگری های جمهوری اسلامی ایران نهاده اند. حال این ابهام مطرح می شود که اگر فرد شاکی به هر صورت نتوانست فرآیند تصدیق و مطابقت را در ارگان های دولتی و عمومی به سرانجام برساند، و یا از اصل و اساس امکان ارائه مدارک برای وی مقدور نباشد، آنگاه تکلیف شکایت و احقاق حقوق از دست رفته چیست؟

در این خصوص نیز قانون گذاران چاره کار را اندیشیده اند و وظیفه مطالبه اسناد و مدارک طبق تبصره ۲ از ماده ۲۰ قانون فوق، بر عهده نهاد دیوان عدالت اداری است.

هزینه دادرسی در دیوان عدالت اداری

در کنار تنظیم دادخواست همواره این سوال در خصوص میزان هزینه مورد نظر برای پیشبرد شکایات در دیوان عدالت اداری وجود دارد و دغدغه‌ ای همیشگی محسوب می شود.

قانون گذاران هزینه مورد نظر را نیز مشخص کرده اند. طبق ماده ۱۹ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری در این خصوص آمده است که ” هزینه دادرسی در شعب بدوی دیوان، یکصد هزار (۱۰۰.۰۰۰) ریال و در شعب تجدیدنظر دویست هزار (۲۰۰.۰۰۰) ریال است. ” برای تعیین مبلغ مورد نظر نیز نرخ تورم به عنوان مرجع در نظر گرفته شده و هرگونه تغییر پس از هر سه سال یک بار بنا به پیشنهاد رئیس دیوان عدالت اداری و پس از تایید رئیس قوه قضائیه و تصویب شدن در هیئت دولت، به وسیله بانک مرکزی به اجرا گذاشته می شود.

فرایند شکایت از بیمه تامین اجتماعی در دیوان عدالت اداری

پس از آماده شدن پرونده و تسلیم دادخواست مربوط به علاوه مدارک پیوستی و همچنین پرداخت حق دادرسی، پرونده مربوط به جریان افتاده که در کل دیوان عدالت اداری به دو صورت برای رسیدگی به پرونده ها اقدام می کند.

• دسته اول دعاوی مربوط است به بیمه شدگان و سایر افراد ذی نفع در امر شکایت از بیمه تامین اجتماعی. این دسته از دعاوی در شعب دیوان عدالت اداری مورد بررسی قرار گرفته و چنانچه آراء نهایی صادره با یکدیگر در تضاد بوده، و یا به هر نحو اختلافی میان شعب مختلف از باب تفسیر قانون وجود داشت، باید پرونده مربوطه طبق بند ۲ ماده ۱۲ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، به هیئت عمومی دیوان عدالت اداری ارجاع داده شده تا پروسه صادر شدن رای وحدت رویه به سرانجام برسد.
• دسته دوم اما مربوط است به صدور بخش نامه های خلاف قانون اساسی و شرع که بنا بر ادعای افراد و اشخاص حقیقی و حقوقی، در خارج از محدوده اختیارات سازمان تامین اجتماعی صادر شده است که در این گونه پرونده ها مستقیما به هیئت عمومی دیوان عدالت اداری برای تعیین تکلیف ارجاع می شود.

لزوم حضور وکیل برای پیگیری شکایت در دیوان عدالت اداری

پس از بررسی تمامی موارد مربوط به شکایت از سازمان بیمه تامین اجتماعی ممکن است این سوال در برخی از اذهان مطرح شود، که آیا حضور وکیل برای پیشبرد پرونده الزامی است؟

پاسخ مثبت است اما باید مسئله گستردگی مسائل حقوقی را نیز در این زمینه در نظرگرفت و لزوم انتخاب وکیلی باتجربه از اولین مرحله که تنظیم دادخواست است، وجود دارد و باید وکیل مورد نظر از تبحر، تجربه و تخصص بالا در این زمینه برخوردارباشد، و ضمن داشتن رفتاری حرفه‌ای، اخلاق حرفه‌ای را در برخورد با موکل خود به وسیله حفظ اسرار وی رعایت‌کند.

از سوی دیگر با از استفاده اطلاعات و تخصص خود، در کمترین زمان بتواند نسبت به احقاق حقوق ازدست‌رفتهموکل خود اقدام‌کند. به هرحال وکلای مجرب می‌توانند در مدت زمانی کمتر و با سرعتی بالاتر نسبت به تنظیم دادخواستی کامل برای موکلین خود اقدام‌کنند و همچنین فرایند طرح شکایت را سریع‌تر و دقیق‌تر در دیوان عدالت اداری پیش‌ببرند.

در این مقاله تلاش شد تا به تمامی ابعاد شکایت از بیمه تامین اجتماعی بپردازیم تا افرادی که در شرف ثبت شکایت خود هستند، از چگونگی تنظیم دادخواست و مدارک پیوستی اطلاع پیدا کرده و از طریق مراجع مربوطه، نسبت به پیگیری شکایت خود اقدام کنند.

به هر حال با توجه به پیچیدگی و حساسیت امر شکایت از سازمان بیمه تامین اجتماعی، باید از کمک های یک وکیل کارکشته و مجرب نیز در این زمینه بهره برد.