در جوامع امروزی با توجه به اینکه استفاده مردم از چک بیش از پیش افزایش یافته است و بسیاری از افراد برای تسهیل معاملات و مسائل دیگر از آن استفاده می کنند، شاهد آن هستیم که به تبع آن، مسائل و مشکلات مربوط به آن نیز آن نیز افزایش یافته است.
به همین منظور بهتر است دارندگان چک، پیش از استفاده از آن تمامی قوانین و مقررات مربوط به آن را بدانند و مورد بررسی قرار دهند. در واقع باید بدانند که در چه صورت هایی چک، بلامحل محسوب می شود یا در چه حالتی حقوقی یا کیفری است و یا مراحل مربوط به شکایت از چک به چه صورت است.
در این مطلب سعی داریم تا موارد مربوط به چک و چک برگشتی شهرستان و نحوه و مراحل شکایت از آن را بررسی نماییم.
وصول سریع تر چک برگشتی و برگشت زدن آن
اگر دارنده چک، برای دریافت وجه خود به بانک مراجعه نموده و با عدم پرداخت آن مواجه شود، می تواند از همان لحظه به مدت 6 ماه برای درخواست صدور گواهی عدم پرداخت اقدام کند.
پس از آن برای اینکه افراد بدانند چگونه باید مراحل بعدی شکایت خود را پیگیری نموده و آن را ثبت نمایند، باید تفاوت چک کیفری و حقوقی را بدانند تا مرجع صالح برای رسیدگی به هرکدام را بررسی نموده و به آن ها مراجعه کنند.
برای مثال در صورتی که چک بلامحل کیفری محسوب شود، برای اینکه بتوان از آن شکایت نمود باید دو مهلت 6 ماهه از طرف دارنده چک با توجه به قانون صدور چک، رعایت شود.
برگشت زدن چک و شکایت از چک برگشتی
برای شکایت کیفری از چک، نیازمند گذشت 6 ماه از تاریخ ان می باشد و همانطور که بیان شد به این منظور است که باید از تاریخ وصول آن، 6 ماه بگذرد تا پس از آن، شخص بتواند شکایت خود را نسبت به چک برگشتی ثبت کند و اقدام به برگشت زدن آن کند و کمتر از این زمان نمی تواند.
در پی این موضوع لازم است بدانید که اگر دارنده چک در این 6 ماه اقدام به ثبت شکایت کیفری علیه صادرکننده نکند، دیگر امکان ان را دارا نخواهد بود و امکان شکایت را از دست خواهد داد.
با توجه به موارد فوق، استنباط می گردد که در صورتی که یک شخص چک بلامحل داشت، باید سریعا در رابطه با آن با یک فرد متخصص و حقوقدان مشورت نماید و در رابطه با نحوه وصول آن یا برگشت زدن آن در مهلت مقرر راهنمایی های لازم را بگیرد.
در ادامه قصد داریم تا نکات و مراحل مربوط به برگشت زدن چک، در دو نوع کیفری و حقوقی ان را با توجه به قانون و رویه های قضایی بررسی کنیم.
نحوه شکایت چک برگشتی کیفری
- مراجعه به بانک جهت وصول وجه چک در مهلت قانونی.
- برگشت زدن چک و درخواست صدور گواهی عدم پرداخت از بانک محال علیه.
- طرح دعوا در دادسرا با ارائه اصل چک و سایر مدارک شناسایی.
نحوه شکایت چک برگشتی حقوقی
- مراجعه به بانک جهت وصول وجه چک.
- برگشت زدن چک و درخواست صدور گواهی عدم پرداخت از بانک محال علیه.
- مراجعه به دادگاه عمومی صالح و تنظیم و تقدیم دادخواست علیه مسئول یا مسئولان چک. (مراجعه به شورای حل اختلاف در خصوص چک های با مبلغ کمتر از ۲۰۰ میلیون ریال)
مجازات صدور چک برگشتی بیش از یک بار
بانک‌ها مکلف هستند تمام حساب‌های جاری اشخاصی را که بیش از یک بار چک برگشتی صادر کرده و تعقیب آن ها منتهی به صدور کیفرخواست شده باشد، بسته و تا سه سال به نام آن ها حساب جاری دیگر باز نکنند.
مسئولین شعب هر بانکی که به تکلیف فوق عمل نکنند حسب مورد با توجه به شرایط و امکانات و دفعات و مراتب جرم به یکی از مجازات های مقرر در ماده ۹ قانون رسیدگی به تخلفات اداری توسط هیات رسیدگی به تخلفات اداری محکوم و مجازات خواهند شد.
تفاوت برگشت زدن با شکایت کردن از چک
برخلاف تصور عامه، برگشت زدن چک با شکایت کردن از آن متفاوت است و هنگامی که چک برگشت زده می شود، تمام موارد حقوقی ان به جریان نمی افتد و پس از برگشت زدن، باید شکایت کیفری یا دادخواست حقوقی به مرجع قضایی تقدیم گردد.
موارد برگشت زدن چک
پرسشی که در ادامه پیش می آید این است که در چه مواردی افراد می توانند چک را برگشت بزنند؟ در ادامه مواردی را که در صورت وقوع آن هاف افراد می توانند چک در دست خود را برگشت بزنند، احصا کنیم.
- نبودن وجه نقد در حساب و یا کافی نبودن آن: در صورتی که موجودی کافی در حساب بانکی بانک مربوط به چک وجود نداشته باشد، دارنده چک می تواند آن را برگشت بزند.
- صدور دستور عدم پرداخت وجه چک از طرف صاحب حساب به بانک: در صورتی که صادرکننده چک نسبت صدور گواهی عدم پرداخت وجه را درخواست کند؛ این حق برای دارنده چک به وجود می آید که چک را برگشت زند.
- دارا بودن اشتباه یا تنظیم چک به صورت نادرست: برای مثال اگر امضاء، اختلاف در مطالب چک، قلم خوردگی و غیره موجود باشد و در حالت کلی اشتباهات سهوی یا عمدی صادرکننده چک در خصوص تنظیم چک مثل: مطابقت نداشتن امضاء، وجود اختلاف در مطالب چک، خط خوردگی و قلم خوردگی و … امکان برگشت زدن چک را برای دارنده چک فراهم می نماید.
- صدور چک از حسابی که مسدود است: در صورتی که یک چک از یک حساب مسدود که بسته شده است صادر شود، حق برگشت زدن آن موجود است.
چک برگشتی شهرستان
شکایت از چک برگشتی شهرستان تفاوت خاصی با دیگر انواع آن ندارد و فقط کافی است که افراد، مرجع صالح برای رسیدگی به این نوع از شکایات را بیابند و برای پیگیری آن و ثبت شکایت، از کمک یک وکیل خبره استفاده نمایند و به خوبی حقوق از دست رفته خود را احقاق نمایند.
لازم به ذکر است که می توانید از این بستر برای انتخاب وکیل موردنظر خود استفاده نمایید و به راحتی در چارچوب قانون، حقوق خود را مطالبه کنید.
تفاوت چک برگشتی حقوقی و کیفری
پیش از اینکه به تفاوت میان آن دو بپردازیم باید ذکر کنیم که وجه چک، در هر دو مورد مذکور قابل مطالبه می باشد و تقسیم‌بندی چک به دو دسته یادشده، به قابل مطالبه بودن یا نبودن آن مربوط نیست اما در قابلیت پیگرد کیفری از طریق دادگاه ها با هم متفاوت اند. چک حقوقی قابلیت پیگیری کیفری و مجازات را ندارد ولی چک کیفری قابل پیگیری کیفری است.
حقوقی شدن چک برگشتی چگونه صورت می گیرد؟
برخلاف تصور مردم که فکر می کنند چک برگشتی در صورتی که غیرقابل پیگیری باشد و از اعتبار افتاده باشد، حقوقی می شود، باید بیان کنیم که به این صورت نیست و در چک های حقوقی فقط صادرکننده قابل تعقیب و مجازات کیفری نمی باشد اما می توان تقاضای توقیف اموال و دارایی صادرکننده چک برگشتی را کرد و در این صورت، دادگاه نیز حکم به پرداخت مبلغ چک می دهد.
البته چنانچه با دفاعیات خوانده شود که به طور کلی طلبی وجود ندارد یا آن که چک بابت ربا صادر شده است یا به هر دلیل دیگر دارنده چک برگشتی خواهان استحقاقی ندارد.
بنابراین استنباط می شود که چک در هر صورت می تواند به شکل حقوقی باشد اما در موارد ذیل، این اقدام برای آن الزامی می شود.
- اگر چک، مدت دار باشد
- اگر ثابت شود که چک سفید امضاء صادر شده است
- یا اثبات شود که چک بدون تاریخ صادر شده است
- محرز شود که چک بابت معاملات نامشروع و ربا صادر شده است
- زمانی که ثابت شود چک بابت تضمین انجام معامله یا تضمین تعهدی صادر شده است.
- هر زمانی که دارنده چک تا ۶ ماه پس از تاریخِ چک، برای وصول مبلغ آن به بانک مراجعه نکند یا تا ۶ ماه پس از صدور گواهی عدم پرداخت (یعنی همان برگشتی چک) شکایت نکند.
- هرگاه وصول چک منوط به تحقق شرطی باشد.
طرح دعوای حقوقی چک برگشتی
برای طرح دعوای حقوقی چک برگشتی، کافی است که دارنده چک برگشتی برای مطالبه مبلغ چک، دادخواستی را علیه صادرکننده به دادگاه عمومی محل انجام معامله یا محل اقامت صادرکننده چک، تنظیم و تقدیم کند.
مراحل اولیه شکایت، از طریق به سایت قوه قضاییه در تهران و شهرستان هایی که سامانه الکترونیک قوه قضاییه در آن ها راه‌اندازی شده است صورت می گیرد.
در شهرستان هایی هم که راه اندازی نشده، می توانند با مراجعه به دادگاه و الصاق تمبر قانونی به آن، مراحل اولیه را تکمیل و طرح دعوای چک برگشتی نماید.
البته شایان توجه است که دارنده چک هایی که مبلغ آن ها تا 200 میلیون ریال است، باید با مدارک مربوطه به واحد ارجاع حل اختلاف واقع در شهر یا استان مربوطه مراجعه نماید تا بعد از ارجاع مدارک به شعبه صالح ( اقامتگاه خوانده)، رسیدگی توسط شعبه حل اختلاف آغاز گردد.
از بین بردن سو اثر چک برگشتی
نحوه از بین بردن سوء اثر با توجه به بخشنامه بانک مرکزی و قانون جدید چک، به این صورت است که افراد به شعب بانک ها مراجعه می کنند و کارهایی که در ادامه بیان می نماییم را انجام می دهند:
- تامین موجودی
در این حالت مشتری مبلغ کسریِ موجودی را به سپرده جاری خود واريز می‌کند و بانک پس از رفعِ برگشتِ چک و پرداخت مبلغ آن به ذی‌نفع، نسبت به رفع سوءِاثر از سابقه‌چک برگشتی مشتری اقدام می‌کند.
- ارائه لاشه چک برگشتی به بانک و دریافت رسید در قبال آن
مشتری باید لاشه چک برگشتی را به بانک ارائه دهد و بانک در قبال آن رسيدی به او تحويل دهد.
- ارائه رضایت نامه محضری ذی نفع چک به بانک
اگر امکان ارائه لاشه چک برگشتی به بانک بنابه دلايلی نظير مفقود شدن، به سرقت رفتن و سوختن وجود نداشته باشد، ذی‌نفعِ چک که همان شخصی است که گواهی نامه عدم پرداختِ وجه چک به نام او صادر شده است می تواند با حضور در دفترخانه اسناد رسمی، رضايت خود را اعلام کند و بانک با دريافت رضايت نامه مورد نظر، نسبت به رفع سوءِاثر از چک و ابطال آن اقدام نمايد.
تبصره: چنانچه ذی نفعِ چک، شخصِ حقوقیِ دولتی يا نهادِ عمومیِ غيردولتی باشد، می‌تواند با ارائه نامه رسمی، رضايت خود را اعلام کند و بانک با دريافت رضايت‌نامه مزبور، نسبت به رفع سوءِاثر از چک مورد نظر و ابطال آن اقدام کند.
- ارائه حکم قضایی مبنی بر رفع سوء اثر چک برگشتی
- واريز مبلغ چک به سپرده‌ی قرض‌الحسنه‌ی جاری و مسدود نمودن آن به مدت ۲۴ ماه
چنانچه ارائه لاشه چک يا رضايت نامه محضری ذی نفع به بانک امکان پذير نباشد، مشتری می تواند تا زمان تعيين تکليف قطعی چک برگشتی يا حداکثر به مدت ۲۴ ماه با واريز معادل کسری موجودی به سپرده قرض الحسنه جاری خود، درخواست مسدود شدن وجه مزبور را برای پرداخت چک برگشتی، به شعبه افتتاح کننده ارائه دهد (مشروط به آن که سپرده قرض‌الحسنه جاری مشتری نزد شعبه مفتوح و توسط مراجع قضایی مسدود نشده باشد).
در اين شرايط شعبه افتتاح کننده موظف است ظرف پنج روز کاری، طی نامه ای، تامين وجه چک را به اطلاع شخصی برساند که گواهی نامه عدم پرداخت به نام وی صادر شده است تا او با مراجعه به بانک، وجه چک را دريافت کند.
- انقضای مدت نگهداری چک های برگشتی از سوی بانک مرکزی
در صورت عدم اقدام مشتری نسبت به رفع سوءِاثر از سابقه چک برگشتی، سابقه هر چک برگشتی صرفا پس از انقضای مدت هفت سال از تاريخ صدور گواهی‌نامه عدم پرداخت آن، به صورت خودکار از سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی رفع سوءِاثر می شود.
طرح دعوای کیفری چک برگشتی چگونه ممکن است؟
در ادامه می خواهیم ببینیم که طرح دعوای کیفری چک برگشتی چگونه ممکن است؟
برای طرح این نوع دعوا، دارنده چک، باید ظرف مدت 6 ماه از تاریخ صدور چک به بانک مراجعه نماید و اقدام به برگشت زدن چک کند و گواهی عدم پرداخت دریافت نمایند و بعد از آن، در یک مدل 6 ماهه به دادسرای منطقه مراجعه کرده و طرح دعوی کیفری اش را در رابطه با چک برگشتی، با تنظیم دادخواست به پایان برساند و البته لازم به ذکر است که در این زمان، باید اصل چک، شناسنامه و کارت ملی خود را به همراه داشته باشد.
مجازات چک برگشتی کیفری با استناد قانون
با توجه به ماده‌ی ۷ قانون صدور چک، اصلاحی سال ۸۲ مجازات صدور چک برگشتی به شرح زیر است:
- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک کمتر از ۱۰ میلیون ریال باشد به حبس تا حداکثر ۶ ماه محکوم خواهد شد.
- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از ۱۰ میلیون ریال تا ۵۰ میلیون ریال باشد به حبس از ۶ ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.
- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از ۵۰ میلیون ریال بیشتر باشد به حبس از یکسال تا ۲ سال و ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت دو سال محکوم خواهد شد.
- همچنین طبق ماده‌ی ۱۰ همین قانون: هر کسی با علم به بسته بودن حساب بانکی خود چک صادر نماید به حداکثر مجازات مندرج در ماده ۷ محکوم می‌شود.
