پس از جدایی زوجین از یکدیگر، یکی از اموری که همیشه محل بحث و مجادله بوده، تعیین تکلیف حضانت فرزند یا همان حق نگهداری از آن ها می باشد زیرا که زوجین معمولا هر کدام دوست دارند که فرزندان خود را شخصا بزرگ و تربیت نمایند.
در صورتی که شما از مخاطبین محترم شکایت 24 هستید و به دنبال طرح شکایت برای گرفتن حضانت فرزندان خود می باشید، و یا بر عکس همسر شما شکایتی را با موضوع سلب حضانت علیه شما مطرح نموده است، می توانید با دنبال نمودن این مقاله با نحوه و چگونگی طرح شکایت و راه های اثبات یا دفاع از آن آشنا شده و شکایت یا دفاعیات خود را مطرح نمایند.
حضانت در قوانین به چه معنایی است؟
حفاظت جسمی و روحی یا مادی و معنوی از فرزندان و تربیت آنها در قوانین ما با عنوان حضانت فرزندان معرفی گردیده است. مطابق با ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی، حضانت فرزندان علاوه بر اینکه از حقوق والدین به شمار می آید، وظیفه و تکلیفی است که بر دوش آن ها قرار داده شده است.
طبق این تعریف قانونی، قانون گذار صرفا در مواردی خاص قادر خواهد بود والدین فرزند را از این حق طبیعی خود محروم سازد و آن ها در حالت طبیعی تا زمان حیات و تا حد توان می توانند نگهداری از فرزندان خود را عهده دار باشند، به عبارتی دیگر در حضانت کودکان، مصلحت آن ها از اهمیت و توجه بسیار بالایی برخوردار بوده و قانون آن را بر حقوق والدین ترجیح داده است.
حضانت فرزندان در هنگام طلاق والدین بر عهده چه کسی است؟
هنگامی که پدر و مادر از یکدیگر جدا می‌شوند باید دادگاه در خصوص حضانت فرزندان آنها تصمیم لازم را بگیرد. و به همین جهت قانون مدنی در ماده ۱۱۶۹در صورت طلاق والدین، حق نگهداری و تربیت فرزندان را تا سن هفت سالگی به مادر و بعد از آن را به پدر واگذار نموده است و اگر بعد از مدت هفت سال درباره نگهداری از کودکان اختلاف نظر وجود داشته باشد، دادگاه با در نظر گرفتن مصلحت فرزندان، تکلیف حضانت را مشخص خواهد کرد.
شایان ذکر است که اولویت‌هایی که در قانون برای سرپرستی فرزندان در نظرگرفته شده، منوط به صلاحیت آن ها بوده و در هر شرایطی اگر یکی از والدین صلاحیت نگهداری از فرزندان را نداشته باشد، حق حضانت به دیگری منتقل می شود.
برای نمونه طبق ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی، اگر مادر در هنگامی که حضانت فرزندان را بر عهده دارد، به جنون مبتلا گردد، حق حضانت به پدر تعلق خواهد گرفت.
از آن جایی که اثبات دعوای حضانت و سلب حضانت، دارای پیچیدگی خاصی خود است و گاهی ممکن است بی اطلاعی به برخی مسائل موجب رد شکایت در این خصوص گردد، حتما قبل از هر گونه اقدام، با یک وکیل متخصص در امور خانواده، مشورت نمایید.
اگر والدین فرزند فوت نمایند، حضانت او بر عهده چه کسی است؟
آن چنان که قانون مدنی در ماده ۱۱۷۱عنوان داشته است، اگر یکی از والدین فوت نماید، در صورت زنده بودن دیگری، حضانت فرزند بر عهده آن که زنده است خواهد بود، لذا حتی در صورتی که پدر خانواده فوت نماید و برای فرزند خود نیز سرپرست مشخص کرده باشد، حق حضانت به مادر خواهد رسید.
حال اگر مادر فوت نماید، سرپرستی و هزینه های فرزندان بر عهده پدر خواهد بود، اما اگر پدر فوت نماید این هزینه ها بر عهده مادر است و حتی در صورتی که مادر توان پرداخت یا تامین آن را نداشته باشد، حق حضانت اطفال از او گرفته نخواهد شد و جد پدری فرزندان باید این هزینه ها را به صورت متعارف به مادر پرداخت نماید.
البته اگر در مورد مقدار این هزینه‌ها اختلافی وجود داشته باشد، مرجع حل اختلاف و تعیین آن بر عهده دادگاه می باشد.
چگونه حضانت فرزندان از والدین سلب و ساقط می گردد؟
همانگونه که قبلا نیز اشاره شد، قانون برای تعیین سرپرست فرزندان، ابتدا مصلحت آن ها را مد نظر قرارداده و بعد از آن این حق را به والدین تقدیم می کند، قانون مدنی در ماده ۱۱۷۳ اعلام داشته در صورتی که سلامت جسمی، روحی و تربیتی فرزندان به خاطر وجود انحراف اخلاقی و عدم صلاحیت پدر یا مادری که حضانت بر عهده اوست، با خطر رو به رو گردد، قانون می‌تواند این حق را از آن شخص سلب نموده و به قیم دیگر یا یکی از بستگان بسپارد.
موارد مشخصی که در همین ماده قانونی به عنوان مصادیق انحراف اخلاقی و انحطاط والدین احصا شده را در ادامه مورد بررسی قرار خواهیم داد:
- شهرت داشتن والدین به فساد اخلاقی و فحشاء.
- اعتیاد زیان‌بار والدین به قمار، الکل یا مواد مخدر
- ضرب و جرح مکرر و نامتعارف فرزندان
- ابتلا والدین به بیماری‌های روانی با تشخیص پزشکی قانونی.
- سوء استفاده از فرزندان با اجبارکردن آنها به شغل‌های ضداخلاقی مثل: فساد و فحشا، قاچاق، تکدی گری.
اگر یکی از والدین مدعی گردد که طرف دیگر، صلاحیت حضانت فرزندان را ندارد، می‌تواند با مراجعه به دادگاه و استناد به یک یا چند بند از موارد یاد شده، این حق را از طرف مقابل سلب کند.
البته موارد دیگری نیز وجود دار د که می توان با تشخیص دادگاه حق سرپرستی را از والدین سلب کرد، مثل سهل انگاری در مراقبت و تربیت یا داشتند شغل تمام وقتی که به موجب ایجاد مانع در نگهداری درست از فرزندان توسط طرف دیگر خواهد شد.
پیشنهاد می گردد به دلیل جوانب متعدد و بعضا پیچیده دراثبات یا دفاع از دعوای حضانت یا سلب آن، لطفا قبل از هرگونه اقدام قضایی، اطلاعات کامل و مورد نیاز را در این خصوص کسب نمایید.
مادر چگونه می تواند تقاضای حضانت فرزندان را نماید؟
برطبق ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی، قبلا در صورت جدایی پدر و مادر، حضانت فرزند پسر تا دو سالگی و فرزند دختر تا هفت سالگی به مادر سپرده می شد و بعد از آن حق حضانت با پدر بود.
اما بعد از اصلاحاتی که روی این ماده به عمل آمد، برابر با قوانین جدید در خصوص حق حضانت، حق نگهداری فرزند دختر و پسر، هر دو تا هفت سالگی به مادر اعطا شده مگر اینکه صلاحیت لازم را نداشته باشد و بعد از آن با پدر است.
لازم به ذکر است که پس از هفت سالگی نیز مرجع قضایی باید برای حضانت فرزندان اتخاذ تصمیم نماید و اگر به تشخیص دادگاه، پدر صلاحیت نگهداری و کسب حضانت از فرزند را نداشته باشد، همچنان حضانت فرزندان با مادرشان خواهد بود.
همانگونه که قبلا ذکر شد، حضانت در اصطلاح به معنای نگهداری مادی و معنوی یا پرورش است، در این شرایط حتی اگر این حق به مادر سپرده شود، باز هم حق ولایت فرزندان تا پایان عمر فرزندان، همچنان بر عهده پدر خواهد بود و اگر پدر حضور نداشته باشد یا شرایط آن را نداشته باشد، ولایت با جد پدری خواهد بود.
اما حق ولایت چیست؟ به عنوان مثال مادر قادر نخواهد بود تا زمانی که فرزند به سن قانونی نرسیده برای او معامله انجام دهد یا با کسب حق حضانت فرزندان آن ها را از کشور خارج نماید و یا حساب بانکی برایش باز کند و از طرفی دیگر حتی در حالتی که حضانت فرزند با مادر است، باید مخارج سکونت، خوراک، پوشاک و سایر هزینه‌های او را پدر پرداخت نماید و اگر پدر زنده نباشد یا توانایی نداشته باشد، بر عهده جد پدری فرزندان خواهد بود.
در تقابل حضانت مادر با جد پدری، حضانت با کدامیک خواهد بود؟
براساس ماده ۱۱۷۱ قانون مدنی و ماده ۴۳ قانون حمایت از خانواده، زمانی که یکی از والدین فوت می نماید، حضانت فرزند با دیگری است، لذا بر خلاف باور عموم مردم و سنت‌های گذشته، پس از مرگ پدر، نگهداری و حضانت فرزند با جد پدری نخواهد بود، مگر اینکه طبق تشخیص دادگاه مادر صلاحیت خود را برای نگهداری فرزندان از دست بدهد.
ضمنا درصورتی که پدر حق نگهداری فرزند را گرفته باشد و پس از آن فوت کند، حضانت باز هم با مادر خواهد بود و فرزند به جد پدری یا پدربزرگش سپرده نخواهد شد، بنابراین باید گفت که در صورت احراز صلاحیت، مطابق قانون برای نگهداری فرزندان، مادر بر جد پدری ارجحیت دارد.
اما قبلا هم اشاره کردیم که ولایت در هر حالت با پدر یا جد پدری می باشد، پس در این شرایط نیز اجازه فرزند برای امور مالی و حقوقی و نفقه او بر عهده جد پدری است. البته باید گفت که در صورت فوت پدر و مادر، اولویت با جد پدری خواهد بود.
چگونه دادخواست حق حضانت فرزندان را تنظیم کنیم؟
ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی، بیان داشته چنانچه پدر یا مادری که فرزند تحت حضانت اوست، دارای مشکل اخلاقی باشد یا در نگهداری فرزندان کوتاهی نماید و به این دلیل، سلامت جسم و روح او به خطر بیفتد، نزدیکان فرزند اعم از قیم او یا رییس حوزه قضایی قادر خواهند بود تقاضا نمایند تا دادگاه در مورد حضانت آنها تصمیم‌گیری نمایند.
دلایلی که می تواند مصداق کوتاهی در نگهداری فرزند به شمار آید عبارتند از: فساد اخلاقی و فحشا، اعتیاد، کتک زدن بیش از حد کودک، بیماری روانی، سوء استفاده از او و…
مطابق با این امر، اگر یکی از دلایل ذکر شده وجود داشته باشد، نزدیکان طفل، قیم یا والد دیگر او، و یا رییس حوزه قضایی قادر خواهد بود به دادگاه صلاحیت‌دار در حوزه ای که دادگاه خانواده قرار دارد، دادخواست تقدیم نموده تا حضانت فرزند از پدر یا مادری که مرتکب تخلف و کوتاهی شده، سلب شود.
این دادخواست باید با اطلاعات لازم تکمیل شده باشد و اگر نیاز است مدارک و شواهدی به آن پیوست گردد تا دادگاه بهتر بتواند تصمیم گیری کند و در صورت ثابت شدن این موارد رأی قطعی را صادر نماید.
چه مدارکی برای دریافت حضانت فرزند نیاز است؟
مدارکی که باید همراه با دادخواست به دادگاه برای گرفتن حضانت فرزند ارائه گردد، معمولا در مرحله اول اصل و کپی مدارک هویتی و سند ازدواج یا طلاق می باشد.
لازم به توضیح است که برای درخواست حضانت احتیاجی به صدور حکم طلاق نیست و صرف اینکه پدر و مادر جدای از هم زندگی نمایند برای درخواست حضانت کافی خواهد بود. بعد از آن برای جلب نظر دادگاه باید یکی از موارد زیر یا چند مورد را به عنوان مدرک ارائه نمود:
- تقاضای جلب نظر کارشناس برای تشخیص این مورد که طرف مقابل در نگهداری فرزند کوتاهی یا تخلف کرده یا سلامت او را به خطر انداخته است.
- تقاضای انجام تحقیقات محلی.
- درخواست استعلام از مراجع مطلع در خصوص موضوع.
- شهادت شاهدان و مطلعین و توسل به سوگند
- استعلام از پزشکی قانونی و سایر دلایل و مدارکی که با مشورت لازم با یک وکیل حضانت می توان ضمیمه پرونده کرد.
بر اساس ماده قانون مدنی که پیش از این اشاره شد، برای گرفتن حضانت فرزند از یکی از والدین، باید دلایلی فوق را که نشان از کوتاهی او در نگهداری فرزندان یا وجود مشکلات اخلاقی، در یکی از والدین باشد را جمع آوری و طی دادخواست به دادگاه ارائه کرد.
اگر چنین دلایلی وجود داشته باشد، والد دیگر یا یکی از بستگان کودک باید به دادگاه خانواده مراجعه نموده و دادخواست تقدیم نماید. بعد از این مرحله نیز باید دلایلی که برای گرفتن حضانت ذکر شده در محکمه به شیوه‌هایی که گفته شد اثبات گردد، پس از آن دادگاه بر اساس تشخیص خود رای بر سلب حضانت یا حضانت طرف دیگر صادر می نماید.
توجه داشته باشید که بر اساس قانون، برای اثبات هر دعوایی از اقرار، شهادت، قسامه و سوگند می توان استفاده کرد هر چند علم و آگاهی قضات نیز در بسیاری از پرونده ها بی تاثیر نیست.
البته انجام یک مشاوره خوب و متناسب با مسیر شکایت پیش بینی شده، می تواند استفاده از ادله و راهکار منطقی تری را برای شما مشخص نماید.
حضانت دائم فرزندان چه زمانی مستقر می گردد؟
باید گفت که فرزندان پس از رسیدن به سن تکلیف، که برای دختران نه سال و برای پسران پانزده سال کامل است، از سن حضانت خارج می گردند و دیگر قادر خواهند بود انتخاب نمایند که به صورت دائم با کدامیک از والدین خود زندگی نمایند. اما تا زمانی که کودک در سن حضانت قرار دارد آیا حق حضانت دائم برای یکی از والدین متصور است یا نه؟
در این حالت باید بیان کرد که همیشه نکته مد نظر دادگاه برای اعطای حضانت فرزند به یکی از والدین، تشخیص مصلحت زندگی فرزندان است و بر اساس همین، پدر و مادر قادر هستند حین طلاق یا بعد از آن توافق نمایند که حق حضانت فرزندان به صورت دائم در اختیار کدامیک از آن ها باشد.
برای مثال گاهی زوجه با بذل مهریه خود به زوج، حق نگهداری دائم کودک را بدست می آورد. اما در این حالت نیز اگر یکی از والدین حق دائم حضانت را بر اساس توافق اعلام شده به دست آورده باشد و پس از آن اثبات شود که در این امر کوتاهی و تخلف کرده و مصلحت کودک به خطر افتاده است، طرف دیگر قادر خواهد بود با مراجعه به دادگاه و اثبات دلایل قانونی حق حضانت را از او سلب نماید.
در صورت زندانی بودن پدر، حضانت فرزند با چه کسی است؟
پدر و مادر نمی‌توانند از وظایف خود در خصوص حضانت فرزندان کوتاهی نمایند یعنی مادر تا هفت سالگی و پدر پس از آن باید از فرزندانشان نگهداری نمایند.
براساس ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی حضانت هم حق و هم تکلیفی والدین است و قاعدتا بر عهده هر دوی آن هاست. گذشته از این موضوع در ماده ۱۱۷۲ همان قانون اشاره شده است که والدین حق ندارند از نگهداری فرزندان خود امتناع کنند.
بنابراین اگر کودک زیر هفت سال سن داشته باشد و در حضانت مادرش باشد و پدر او زندانی گردد، حق نگهداری همچنان با مادر خواهد بود و اگر پس از هفت سالگی هم پدر آزاد نشود کودک با مادر زندگی خواهد کرد و پس از هفت سالگی اگر در حضانت پدر باشد و سپس پدر زندانی شود، اولویت نگهداری کودک با مادر خواهد بود.
البته همان گونه که ذکر شد در تمام طول این مدت خرج و مخارج و ولایت فرزند با پدر است و اگر توانایی آن را نداشت با جد پدری خواهد بود.
حضانت فرزند دختر بعد از طلاق چگونه تعیین می شود؟
اشاره شد که فرزندان پس از رسیدن به سن بلوغ یا تکلیف که در دختران ۹ سالگی است، قادر خواهند بود خودشان تصمیم بگیرند که با کدامیک از والدین ادامه زندگی دهند، لذا پس از سن بلوغ دیگر نباید آن ها را تحت حضانت کسی به شمار آورد، بلکه خود آن ها قدرت تصمیم‌گیری دارند که با چه کسی زندگی نمایند.
پس ارائه دادخواست برای گرفتن حضانت دختر 12 یا 13ساله، به هیچ عنوان صحیح نیست، چرا که در این سن خود دختر باید زندگی با یکی از والدینش را انتخاب نماید و اگر مثلا پدر پس از اینکه دختر ۱۰ ساله انتخاب کرد که با مادرش زندگی کند و پدر این اجازه را به او نداد، مادر قادر است با ارائه شکایت به دادگاه، پدر را ملزم به این کار نماید.
هرچند قبل از سن ۹ سالگی نیز تمایل دختر به زندگی با یکی از والدین می تواند بیانگر یکی شاخص هایی باشد که قاضی آن را در تصمیم خود لحاظ نماید.
هزینه دادخواست حضانت فرزندان برچه مبنایی محاسبه می گردد؟
از آنجایی که برای ثبت دادخواست حضانت، دادگاه های خانواده صلاحیت رسیدگی دارند، هزینه دادرسی هم با توجه به دعاوی غیرمالی محاسبه و تعیین می گردد.
البته در صورتی که یکی از والدین به وظیفه خود در قبال فرزندش عمل ننماید، این ترک فعل او جرم تلقی خواهد شد و صلاحیت رسیدگی به جرایم نیز به عهده دادسراهای محل وقوع جرم سپرده شده است.
اما در مجموع هزینه دادرسی از مرحله ثبت شکایت تا صدور رای و هزینه های مرحله اجرا و همچنین تعرفه های حق الوکاله وکیل در صورت اخذ وکیل، هزینه های کارشناسی و هزینه های ثبت شکواییه هر ساله توسط سازمان برنامه و بودجه اعلام می گردد.
برای اطلاع از تعرفه خدمات قضایی در سال 1400 می توانید به قانون بودجه کشور مراجعه نمایید.
طرح و پیگیری شکایت حضانت فرزندان چقدر زمان میبرد؟
طرح دعوای حضانت نیز حجم زیادی از پرونده‌های قضایی دادگاه ها را به خود اختصاص داده است و متاسفانه همه روزه شاهد طرح اینگونه شکایات در محاکم قضایی مختلف هستیم، لذا باید عنوان کرد که تخمین زمان شروع و خاتمه طرح شکایت به هیچ وجه قابل پیش بینی دقیق نیست و انجام کارشناسی های متعدد در این دعاوی احتمال زمان بر شدن آن ها را نیز افزایش می دهد.
البته پیشگویی زمان در پرونده های حقوقی و کیفری در هر زمینه ای، در اغلب مواقع کاملا دقیق نیست و متبحر ترین وکلای کشور نیز با توجه به پیچیدگی های کار قضایی سعی می کنند از دادن زمان نهایی پایان کار خودداری کنند.
ولی مطمئنا کارشناسان و وکلای شاغل در این حوزه، با تجربه ای که در پیگیری و انجام پرونده های مختلف حضانت کسب نموده اند، می توانند بهترین و سریع ترین مسیر را برای شما انتخاب نمایند.
برای جلوگیری از رد شکایت خود توصیه می کنیم قبل از طرح دعوا، حتما با مشورت گرفتن از یک وکیل حقوقی در حوزه فعالیت مسایل خانواده، مسیر موفقیت پرونده خود را بررسی نمایید.
آیا برای تنظیم شکایت حضانت، به استفاده از خدمات وکیل نیاز است؟
حیطه کاری وکلای خانواده در کلیه امور خانوادگی از جمله: مهریه، نفقه، طلاق، بررسی شرایط گرفتن حضانت فرزند و غیره است.
مطمئنا برای شما هم پیش آمده که شرایط گرفتن حضانت فرزندتان را داشته باشید ولی نمی توانید آن را به راحتی اثبات کنید یا احتمال دارد قادر نباشید عدم صلاحیت و عدم داشتن شرایط گرفتن حضانت فرزند توسط طرف مقابل را به اثبات برسانید.
اینجاست که حتما شما نیاز به وجود یک وکیل خوب و کاربلد در امور خانواده خواهید داشت.
اگر می خواهید طرح شکایت شما در خصوص دریافت حضانت یا سلب آن به نتیجه مطلوبی برسد و حقوق از دست رفته تان را به دست آورید، به شما توصیه می کنیم که با یک وکیل مجرب در این حوزه حتما مشورت کنید.
اغلب بعضی از مسائل پیش می آید که شاید از نظر شما عادی جلوه کند ولی برعکس، بسیار مهم هستند و می توانند در روند پرونده تاثیرگذار باشند. وکیل با تجربه و صادق می تواند شما را در خصوص موارد یاد شده، آگاه نماید.
همچنین وکلای دادگستری قادرند در مورد کم و کیف تخلفات واقع شده و نحوه تنظیم دادخواست، شما را راهنمایی کنند و می تواند بررسی نمایند که آیا ادله و مدارک کافی برای اثبات شکایت، از سوی شما ارائه شده است یا خیر؟
پس اگر شما هم قصد طرح شکایت در خصوص حضانت فرزندان را دارید و می خواهید با یک وکیل درجه یک مشاوره داشته باشید، می توانید از طریق راه ارتباطی ما در شکایت 24، با مشاورین و وکلای متخصص در این زمینه ارتباط برقرار نمایید.
نحوه تنظیم شکایت و پشتیبانی به چه صورت خواهد بود؟
مطمئنا مطرح کردن هر شکایتی در زمینه های حقوقی یا کیفری یا اداری، به فراخور خود مستلزم پرداخت هزینه هایی شامل هزینه دادرسی و ثبت شکایت، هزینه های کارشناسی و غیره خواهد بود.
در پرونده ها مختلف دیده شده که شاکی یا خواهان پرونده بعد از پرداخت تمام هزینه ها و ثبت شکواییه، بدلیل نقص در مدارک یا عدم توجه به محتویات پرونده برای ارائه استدلال های قوی چه در مقام دفاع و چه در مقام مطالبه حق، شکایتش با قرار رد مواجه و علاوه بر هدر رفت هزینه، زمان زیادی را نیز صرف فعالیتی بیهوده نموده است.
